איצט אַרויס פֿון דרוק: מאיר יעלינס בוך „אַרבעטן פֿאַר די דײַטשן‟Just Published: Meir Jelen’s Book “Working For the Germans”
דאָס בוך וועבט צונויף דעם מחברס זכרונות פֿון קאָוונער געטאָ מיט היסטאָרישער פֿאָרשונג.
Image by YIVO Institute for Jewish Research
מיר זענען ניט קײן גרױסע בריגאַדע – צװעלף מענער – דרײַ רײען צו פֿיר, און אַכט פֿרױען – צװײ רײען צו פֿיר. מיר רעמאָנטירן אַ גרױסע לוקסוס־דירה פֿאַר אַ נאַצישן גדול, װאָס קומט יעדן טאָג קאָנטראָלירן, צי אַלץ װערט געמאַכט אױף אַ הױכן “אײראָפּעיִשן ניװאָ”. אַ דײַטשער בױ־אינזשעניר און צװײ בױ־מײַסטערס לײגן זיך אין דער לענג און אין דער ברײט צוצושטעלן די בעסטע מאַטעריאַלן. אין געטאָ האָט מען צוגעקליבן די בעסטע בעלי־מלאָכות. כּדי מיר זאָלן גוט און פֿלײַסיק אַרבעטן, ברענגט מען אונדז צו מיטאָג אַ פּאָרציע געדיכטן סאָלדאַטן־זופּ מיט שטיקלעך פֿלײש אינעװײניק און אַ דיקן פּענעץ ברױט. מיר װיצלען זיך – „אַ בורזשואַז עסן‟.
אַזוי הייבט זיך אָן אַ קאַפּיטל אינעם נײַעם בוך, „אַרבעטן פֿון די דײַטשן‟, אַ געווע פֿון זכרונות און היסטאָרישע פֿאָרשונגען אויף ייִדיש וועגן די ייִדן אין קאָוונער געטאָ, אָנגעשריבן פֿונעם ייִדישן זשורנאַליסט און היסטאָריקער מאיר יעלין.
דאָס בוך איז צוגעגרייט געוואָרן צום דרוק דורכן פֿאַרלאַג בײַם „לייוויק־הויז‟, דער פֿאַראיין פֿון ייִדישע שרײַבער און זשורנאַליסטן אין ישׂראל, אַן אָרגאַניזאַציע בײַ וועלכער מאיר יעלען איז אַמאָל געשטאַנען בראָש. דאָס בוך קען מען באַשטעלן דאָ.
מאיר יעלין איז אויפֿגעוואַקסן אין קאָוונע, וווּ ער האָט פֿאַרענדיקט די העברעיִש־שפּראַכיקע רעאַל־גימנאַזיע און אָנגעהויבן זײַן ליטעראַרישע קאַריערע אויף ייִדיש און העברעיִש אין אַ ריי אָרטיקע זשורנאַלן. בעת דער געטאָ־תּקופֿה האָט ער אָנטייל גענומען אין דער ייִדישער אונטערערדישער באַוועגונג, וואָס זײַן ברודער חיים האָט אָנגעפֿירט דערמיט (חיים איז פֿאַרכאַפּט געוואָרן דורכן געשטאַפּאָ און פֿאַרפּײַניקט געוואָרן צום טויט).
אין 1973 האָט יעלין עולה געווען קיין ישׂראל, וווּ ער איז באַלד געוואָרן אַן אַקטיווער זשורנאַליסט, רעדאַקטאָר און כּלל־טוער. פֿאַר זײַן זשורנאַליזם און היסטאָרישע פֿאָרשונגען האָט ער באַקומען דעם „מאַנגער־פּריז‟; דעם פּריז פֿונעם ניו־יאָרקער ייִדישן „פּען־קלוב‟ און אַן אויסצייכענונג פֿון דער ייִדישער אַגענץ.
ס׳רובֿ פֿון יעלינס פֿריִערדיקע ביכער האָבן אַ שײַכות צו דער געשיכטע פֿון די ייִדן אין קאָוונער געטאָ. זײַן לעצט בוך, „אַרבעטן פֿאַר די דײַטשן‟, האָט ער כּמעט פֿאַרענדיקט האַרט פֿאַר זײַן פּטירה אָבער איז פֿאַרבליבן בלויז אַ כּתבֿ־יד אין זײַן הויז אין אַשדוד. מיט אַ פּאָר יאָר צוריק האָט מען אַנטדעקט דעם מאַנוסקריפּט און דניאל גלאי, דער דירעקטאָר פֿון „בית־לייוויק‟ האָט געשטרעבט אים צו באַאַרבעטן און אַרויסגעבן.
אויסצוגן פֿונעם בוך זענען נאָך מיט יאָרן צוריק דערשינען אין דער „גאָלדענער קייט‟ און אינעם „פֿאָרווערטס‟. כּדי צו לייענען נאָך אַ טייל דערפֿון, קוועטשט דאָ.
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.
At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.
Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.
— Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO
