חסידישער מוזיק־ווידעאָ: זײַט ניט קיין גולם וואָס שייך דעם קאָראָנאַ־ווירוסHasidic music video warns listeners not to behave foolishly re Coronavirus
כאָטש דאָס ליד גיט איבער אַז גאָט וועט פֿאַרבעסערן דעם מצבֿ, גיט עס אויך צו פֿאַרשטיין, אַז ער דאַרף אַ ביסל מיטהילף פֿונעם עולם.
Image by Shiezoli
עס זענען שוין אַרויס עטלעכע חיזוק־לידער וואָס זאָגן דעם עולם אַז דער אייבערשטער וועט לייזן דעם קאָראָנאַ־ווירוס־קריזיס און אַנדערע לידער וואָס וואָרענען די צוהערער זיך צו באַהיטן פֿון דער קראַנקייט דורכן דערווײַטערן זיך איינס פֿונעם אַנדערן. איצט איז אַרויס אַ נײַ ליד „קאָראָנע, קאָראָנע“ געזונגען דורך דודי קאַליש צוזאַמען מיט דער ”פֿײַער־קאַפּעליע“, וואָס טוט ביידע מיט אַ מאָל. בײַם אָנהייב פֿונעם ליד דאַכט זיך, אַז עס איז סתּם אַ טרייסטליד: מע באַדויערט דעם מצבֿ און מע לאָזט וויסן די צוהערער, אַז דער אייבערשטער וועט ניט דערלאָזן, אַז די סיטואַציע זאָל אייביק בלײַבן. דערנאָך, הערט מען אָבער עטלעכע שורות מיט אַ ביסל מער ניואַנס:
דער אייבערשטער דערוואַרט אַ ביסל שטיץ
מיט מאַסקעס, הענטשקעס און אַ מאָל אַ שפּריץ
אויך נישט פֿאַרגעסן האַלטן ווײַטקייט
אַזוי וועלן מיר זיגן קעגן דער שטערבלעכקייט
ווײַטער זינגט קאַליש:
פֿאָלגסט נישט, ביסט אַ גולם
דיך וועט שעלטן דער גאַנצער עולם.
פֿאַרשטייט זיך, אַז פֿאַר אַ פֿרומען ליד, זענען אָט די שורות דווקא שטרענגע און אַפֿילו קאָנטראָווערסיעלע. שטעלט זיך די פֿראַגע: ווער האָט מחבר געווען דאָס ליד? דער ענטפֿער איז אַן אינטערעסאַנטער: דווקא ניט קיין חסיד, נאָר דער דײַטשישער־ישׂראלדיקער קאָמפּאָזיטאָר מאיר מאַרטין ווידערקער.
אַ געבוירענער אין תּל־אָבֿיבֿ אין 1935, איז ווידערקער אויפֿגעוואַקסן אין אַ מוזיקאַלישער ייִדיש־רעדנדיקער היים, וווּ ער האָט געהערט טראַדיציאָנעלע ניגונים און חסידישע מוזיק. אין די סוף 1940ער יאָרן האָט זײַן משפּחה זיך באַזעצט אין דײַטשלאַנד, וווּ ער האָט שטודירט אין עטלעכע חשובֿע מוזיק־קאָנסערוואַטאָריעס. אַ דערפֿאָלגרײַכער בעל־הבית פֿון בנינים אין שטוטגאַרט, איז ער אויך לאַנגע יאָרן אַן אָנפֿירער פֿון דער אָרטיקער ייִדישער קהילה. אין די לעצטע יאָרן קאָמפּאָנירט ער ניגונים אויפֿן סמך פֿון די, וואָס ער האָט געהערט ווי אַ קינד, צו וועלכע ער פּאַסט צו ווערטער פֿון תּהילים. אַחוץ דודי קאַליש, האָבן אַזעלכע חשובֿע זינגער און חזנים ווי אַבֿרהם פֿריד, יצחק מאיר העלפֿגאָט, יעקבֿ יצחק ראָזענפֿעלד, ישׂראל בערגמאַן און אַבֿרהמי ראָט אויפֿגעפֿירט זײַנע לידער אויף קאָנצערטן אין אַמעריקע, ישׂראל און דײַטשלאַנד.
