Image by Vital Zajka

דעם 14טן מײַ איז דער אָנגעזעענער, לאַנגיאָריקער ייִוואָ־אַרכיוויסט מאַרעק וועב אַוועק אין דער אייביקייט צוליב אַ האַרצקראַנקייט. ער איז געווען 83 יאָר אַלט.

לויט זײַן מיטאַרבעטער בײַ די ייִוואָ־אַרכיוון, לעאָ גרינבאַום, איז וועבס גרעסטער אויפֿטו געווען צו אַראַנזשירן די זאַמלונגען, ספּעציעל די ווילנער זאַמלונגען פֿון פֿאַר דער מלחמה, וואָס זײַנען געווען אין אַ כאַאָטישן צושטאַנד. מאַרעק האָט אַ מאָל געדאַרפֿט ממש צונויפֿשטוקעווען שטיקלעך פּאַפּיר פֿון פֿאַרשיידענע קאָלעקציעס, אַ זײַטל פֿון אַ בריוו דאָ מיט אַ זײַטל פֿון דאָרטן.

אין די 1990ער יאָרן זײַנען אָנגעקומען פֿון ווילנע הונדערטער קעסטלעך מיט אַרכיוו־מאַטעריאַלן פֿון דעם ווילנער ייִוואָ פֿאַר דער מלחמה, וואָס זײַנען על־פּי נס געראַטעוועט געוואָרן סײַ פֿון די נאַציס און סײַ פֿון די סאָוועטן. צוזאַמען מיט פֿרומע מאָרער האָט מאַרעק אָנגעפֿירט מיט דער גרויסער אַרבעט צו אַראַנזשירן און קאַטאַלאָגירן יענע מאַטעריאַלן אויך, וואָס מע האָט דערנאָך געדאַרפֿט צוריקשיקן קיין ווילנע. איצט ווערן די ווילנער און די ניו־יאָרקער קאָלעקציעס אינטעגרירט אָנלײַן אין די ראַמען פֿונעם „ווילנער פּראָיעקט“.

Yiddish Brief

A bissel of all things Yiddish: music, cooking, books and more.

Terms(Required)

I agree to the Forward's Terms of Service and Privacy Policy

Email(Required)

אין 1998 האָט ער, צוזאַמען מיט דער ייִוואָ־אַרכיוויסטקע פֿרומע מאָרער, אַרויסגעגעבן דעם „וועגווײַזער צום ייִוואָ־אַרכיוו“ — אַ וויכטיקער רעסורס פֿאַר אַלע פֿאָרשערס פֿון דער ייִדישער געשיכטע און פֿון יודאַיִסטיק בכלל. דער טעקסט איז די באַזע פֿאַר ייִוואָס איצטיקן אָנלײַן־קאַטאַלאָג.

מאַרעק וועב איז געבוירן געוואָרן אין לאָדזש, פּוילן אין 1938. נאָך איידער די נאַציס האָבן אײַנגעשטעלט די ייִדישע געטאָ אין לאָדזש אין 1940, האָבן טאַטע־מאַמע פֿאַרשטאַנען די סכּנה: זיי האָבן באַוויזן צו גנבֿענען די גרענעץ און זײַנען אַריבער אין דער סאָוועטישער זאָנע. שפּעטער זײַנען זיי עוואַקויִרט געוואָרן קיין טאַשקענט, אין סאָוועטישן אוזבעקיסטאַן. קינדווײַז האָט מאַרעק שוין גערעדט דרײַ שפּראַכן: פּויליש, רוסיש און ייִדיש.

אין 1946 האָט די משפּחה וועב זיך אומגעקערט קיין פּוילן און זיך צוריק באַזעצט אין לאָדזש, וואָס איז געוואָרן די גרעסטע ייִדישע קהילה אין פּוילן. דאָרט האָט מאַרעק זיך געלערנט אין די ייִדישע שולן און שטודירט געשיכטע בײַם לאָדזשער אוניווערסיטעט. פֿון 1960 ביז 1963 איז ער געווען אַ געשיכטע־לערער אין אַ ייִדישער שול אין ווראָצלאַוו (ברעסלע), וואָס האָט אויך געהאַט אַ רעלאַטיוו גרויסע ייִדישע באַפֿעלקערונג. דערנאָך האָט ער זיך באַזעצט אין וואַרשע און געאַרבעט פֿאַר דער פּוילישער בײַלאַגע פֿון דער ייִדישער צײַטונג, „פֿאָלקס־שטימע“.

אין 1967, גלײַך נאָך דער זעקס־טאָגיקער מלחמה, איז געקומען אַ נײַע כוואַליע פּוילישן אַנטיסעמיטיזם און די העצערישע אַנטיסעמיטישע קאַמפּאַניע פֿונעם רעזשים אונטער וולאַדיסלאַוו גאָמולקאַ. אַ סך ייִדן האָבן פֿאַרלוירן די שטעלעס און זיך געפֿילט געצוווּנגען צו פֿאַרלאָזן דאָס לאַנד. די משפּחה וועב איז אַוועקגעפֿאָרן אין נאָוועמבער 1969 און זיך באַזעצט אין ניו־יאָרק.

נאָך איידער ער איז אָנגעקומען, האָט מאַרעק וועב שוין געהאַט אַראַנזשירט פֿאַר זיך אַ שטעלע בײַם ניו־יאָרקער ייִוואָ. ער האָט דאָרט געאַרבעט אין אַרכיוו פֿון 1970 ביז 2019, און פֿון 1981 אָן ווי דער הויפּט־אַרכיוויסט. במשך פֿון די יאָרן האָט ער אויך געדינט ווי אַן עצה־געבער פֿאַר אָן אַ שיעור פֿאָרשערס און סטודענטן.

מאַרעק וועב האָט פֿאַראָבֿלט זײַן פֿרוי, זאָסיע; זײַן זון, רפֿאל, און אייניקלעך — מיקאַיִלאַ און אַנדרו.

צו די אַלע וויסנשאַפֿטלעכע פֿאַרדינסטן איז מאַרעק וועב אויך געווען אַ טײַערער מענטש און אַ גוטער פֿרײַנד פֿון אַ סך מענטשן פֿון אונדזער ייִדיש־וועלט. כּבֿוד זײַן אָנדענק!

A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen

I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.

This year, we have stood together in strength and sorrow. Our Forward team has worked around the clock to help you find clarity amid the chaos.

At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.

Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.

—  Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO

Join our mission to tell the Jewish story fully and fairly.

$36 $500

$120 $180 Other amount