אויסשטעלונג: ייִדישע מאַנוסקריפּטן פֿון מוסולמענישע און קריסטלעכע לענדערExhibit: Jewish manuscripts from Muslim and Christian lands
דאָס איז צום ערשטן מאָל וואָס עס געפֿינט זיך בײַם חשובֿן „גראָליער קלוב“ אַן אויסשטעלונג אויף אַ ייִדישער טעמע.
צווישן די חפֿצים אין דער אויסשטעלונג: די „פּראַטאָ־הגדה“ פֿון שפּאַניע, בערך דעם יאָר 1300 Photo by sefaria.org
Sign up for the Yiddish Brief, a newsletter in English about what’s happening in the Yiddish world today, brought to you weekly by our Forverts editor Rukhl Schaechter.
Tidbits is a Forverts feature of easy news briefs in Yiddish that you can listen to or read, or both! If you read the article and don’t know a word, just click on it and the translation appears. You’ll also find the link to the article in English after each news brief. Listen to the report here:
ייִט״אַ. — אין אַ גאַלעריע אין מאַנהעטן האָט זיך לעצטנס געעפֿנט אַן אויסשטעלונג פֿון אילוסטרירטע מאַנוסקריפּטן געשאַפֿן אין אַמאָליקע ייִדישע ייִשובֿים איבער דער וועלט.
די אויסשטעלונג געפֿינט זיך אָבער נישט אין קיין ייִדישער אינסטיטוציע, נאָר בײַם חשובֿן „גראָליער־קלוב“ אין ניו־יאָרק, באַקאַנט ווי „אַמעריקעס עלטסטע און גרעסטע געזעלשאַפֿט פֿאַר ביבליאָפֿילן“. דאָס איז צום ערשטן מאָל וואָס עס געפֿינט זיך דאָרט אַן אויסשטעלונג אויף אַ ייִדישער טעמע.
די אויסשטעלונג איז צעטיילט אויף צוויי חלקים. אויף דער לינקער זײַט זעט מען מאַנוסקריפּטן פֿון איטאַליע, פֿראַנקרײַך און דעם איבערישן האַלב־אינדזל. אויף דער רעכטער זײַט — פֿון אַמאָליקע ייִדישע קהילות אין מוסולמענישע לענדער ווי תּימן, צפֿון־אַפֿריקע, איראַן און איראַק.
די פֿאַרשידנאַרטיקע אויסשטעלונג, וואָס איז קורירט געוואָרן פֿונעם ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר, נעמט אַרײַן בערך 100 חפֿצים, צווישן זיי — סידורים און מחזורים, פּסח־הגדות און כּתובות. ס׳רובֿ פֿון זיי זענען אָנגעשריבן אויף לשון־קודש.
מע קען אויך זען עטלעכע בריוו פֿון עגיפּטן פֿונעם צוועלעפֿטן יאָרהונדערט, אונטערגעשריבן פֿונעם באַרימטן רבֿ, פֿילאָסאָף און דאָקטער משה בן מיימון, בעסער באַקאַנט ווי דער רמב״ם (ראַמבאַם). אין איין בריוו, דאַטירט 1170, בעט ער פֿאָנדן בײַם ייִדישן ציבור כּדי אויסצולייזן די ייִדן וואָס מע האָט פֿאַרשפּאַרט אין תּפֿיסה נאָך דעם ווי די קרײצצוגן האָבן פֿאַרכאַפּט די עגיפּטישע שטאָט בילבעיס, 50 מײַל צפֿון פֿון קאַיִר. אין מיטל־עלטער האָט אין בילבעיס געוווינט אַ ממשותדיקע ייִדישע קהילה.
סע זענען דאָ עטלעכע אינטערעסאַנטע אונטערשיידן צווישן די צוויי אָפּטיילן פֿון דער אויסשטעלונג. בײַ די אייראָפּעיִשע מאַנוסקריפּטן קען מען זען אַ סך אילוסטראַציעס פֿון מענטשלעכע פֿיגורן. אָבער בײַ די ווערק געשאַפֿן פֿון ייִדן אין די מוסולמענישע לענדער געפֿינען זיך זייער ווייניק בילדער פֿון מענטשן. אַנשטאָט דעם זעט מען די השפּעה פֿונעם מוסולמענישן קונסט־סטיל, ווי למשל קאָמפּליצירטע אוזאָרן און בלומען־מאָטיוון.
„ווען מע קוקט אויף די מאַטעריאַלן — האָט געזאָגט דוד קרעמער, אַ תּלמוד־פּראָפֿעסאָר און ביבליאָטעקאַר בײַם טעאָלאָגישן סעמינאַר — זעט מען ווי אײַנגעגלידערט די ייִדן זענען געווען אין דער אָרטיקער קולטור. עס ווײַזט אונדז אַז די ייִדן און זייערע שכנים זענען געווען פֿון דער זעלבער וועלט.“
די אויסשטעלונג וועט אָנגיין ביזן 27סטן דעצעמבער.
צו לייענען דעם טעקסט אויף ענגליש, גיט אַ קוועטש דאָ.
To read this in English, click here.
