מרדכי דוניץ: אַ ליד לזכּרון דער אַלטער היים, זשעטלMordkhe Dunitz: A Poem In Memory Of His Hometown, Zhetl
דאָס ליד פֿונעם ייִדישן קולטור־טוער, וואָס איז אַוועק פֿון דער וועלט דעם 22סטן יולי 2019, איז אָפּגעדרוקט געוואָרן אינעם יזכּור־בוך, פּינקס זשעטל
מרדכי דוניץ אין 2008 Image by Roni Dunitz
דעם 22סטן יולי 2019 איז דער ייִדישער קולטור־טוער און געוועזענער פֿאָרווערטס־קאָרעספּאָנדענט מרדכי דוניץ אַוועק פֿון דער וועלט.
דוניץ איז געווען אַ לעבן געבליבענער פֿון זשעטל, ווײַסרוסלאַנד — דאָס זעלבע געבוירן־אָרט פֿונעם דובנער מגיד און דעם באַרימטן פּוסק פֿון דער מוסר־באַוועגונג — דער חפֿץ חיים.
אינעם יזכּור־בוך, „פּינקס זשעטל‟ געפֿינט זיך טאַקע דאָס ווײַטערדיקע ליד אָנגעשריבן פֿון דוניצן לזכּרון זשעטל און די זעקס מיליאָן בכלל:
יזכּור
פֿון מרדכי דוניץ
ס׳קנאַלן שוין מער קיין האַרמאַטן אין פֿעלדער,
ס׳רוט שוין די שווערד נאָך איר בלוטיקן שלאַכט.
פֿאַרוואָקסן שוין קבֿרים און בערגלעך און וועלדער,
דער פֿרילינג באַדעקט האָט די וועלט מיט זײַן פּראַכט.
עס שרײַען שוין מער ניט קיין קינדער אין אוישוויץ,
אין מיידאַנעק די אויוונס, זיי שטייען שוין קאַלט.
אין טרעבלינקע די טאַטעס, די מאַמעס אין דאַכאַו,
ס׳הילכן שוין מער קיין געשרײַען, „גוואַלד!‟
די ערד איז באַשטראַלט מיט העל־ווײַסן זון־גלאַנץ,
דער הימל אין בלוי־גרויען אָפּגרונט זיך טרינקט.
עס שפּילט אין די נעכט דער ווינט זײַן נאַטור־טאַנץ,
און שטיל איז דער וואַלד, ווי אין טויטקייט געהילט.
עס סודען זיך קוסטעס אויף בערגלעך און טאָלן,
די טײַכן זיי וואַשן דעם אוראַלטן ברעג,
זיי שטראָמען אין ימען, אין אָפּגרונטן, זאַלן,
פֿאַרשווינדן די פֿלעקן פֿון פֿינצטערע טעג.
די גאַסן זיי רוישן פֿון מענטשן־גערודער,
דאָס לעבן גייט ווײַטער זײַן שטורמישן וועג,
ס׳קענען אָבער ניט פֿאַרגעסן שוועסטער אָן ברידער
וואָס זײַנען געשאָכטן אין וואַלד אויפֿן שטעג.
אָפֿט טראָגן זיך נאַכטלעך גרויזאַם־גוואַלדן,
די לופֿט ווערט געשניטן דורך יאָמער־געשריי.
עס גרויען זיך קעפּ, און הערצער זיך שפּאַלטן,
פֿון קיין מאָל ניט היילבאַרן, פּײַנלעכן וויי.
זיי וועקן מענטשן מיט פֿאַרלאַטעטע שאַרבנס,
און בײַלן פֿויסטן פֿון טאַטויִרטע הענט.
זיי רופֿן און מאָנען: געדענקט די מיליאָנען,
וואָס זײַנען דערשאָסן, פֿאַרפּײַניקט, פֿאַרברענט!
אויף וועגן מיט בלוט אָנגעזאַפּט פֿון קרבנות,
אויף שטעגן אין וועלדער, טויט־שטיל אין דער נאַכט,
דורך גרענעצן און פּאָסטנס, געביטן און זאָנעס,
אונדז האָט ניט געשראָקן קיין כּוח און מאַכט.
עס האָבן ניט געקענט רוען מאַמעס אויף ערטער,
וווּ „מאַמע‟־געשרייען טראָגן זיך אום,
וווּ איכה־געוויינען ווערן פֿאַרטויבט פֿון געלעכטער
פֿון שיכּורע מערדער, פֿון נעכטיקן „רום‟.
אונדז האָבן ניט געקענט האַלטן צוימען, טראַנשייען
און טײַער פֿאַר אונדז איז געווען יעדע מינוט.
ס׳רופֿן אונדז ברידער אין זייערע רייען,
אַ דענקמאָל צו שטעלן דעם פֿאַרגאָסענעם בלוט.
אַ דענקמאָל נאָך אונדזערע טײַערסטע, ליבסטע,
וואָס זײַנען דורך מערדער אויף אייבעק פֿאַרשניטן.
אַ דענקמאָל נאָך זשעטל — דער היים דער פֿאַרוויסטער,
וואָס האָט מיט דעם חורבן איר פּנים פֿאַרביטן.
אויף אייביק מיר וועלן מיט כּבֿוד און ציטער
(עס מעגן די יאָרן פֿליסן ווי שטראָמען),
עד־סוף כּל־הדורות, בלײַבן די היטער,
פֿון אײַער ליבן און טײַערן נאָמען.
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.
At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.
Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.
— Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO
