די משיחיסטישע שיטה אין חב”דThe Messianic branch in Chabad
דער זיבעטער לובאַװיטשער רבי האָט אַרײַנגעבראַכט ראַדיקאַלע חידושים אין חב”ד און איז נאָך זײַן פּטירה געװאָרן אַ „װירטועלער רבי‟.
Image by Getty Images
ווי ס׳איז גוט באַקאַנט, גלייבן אַ היפּשע צאָל חב”דניקעס אַז דער לעצטער רבי זײערער, ר’ מנחם מענדל שניאורסאָן (1902 – 1994), איז ניט מער און ניט װײניקער װי דער מלך המשיח. די דאָזיקע אמונה רופֿט אַרױס אַ סך פֿראַגעס. דער רבי איז דאָך אַװעק פֿון דער װעלט ג’ בתּמוז תּשנ”ד (דעם 12טן יוני, 1994) און זײַן קבֿר געפֿינט זיך אױפֿן אַלטן מאָנטעפֿיאָרע־בית־עולם אין קװינס, ניו־יאָרק.
װי אַזױ זשע קען ער פֿאַרבלײַבן דער משיח, און װי אַזױ װעט ער ברענגען די גאולה אויף דער װעלט? אַװדאי האָבן די גלױביקע חסידים ענטפֿערס אױף די דאָזיקע פֿראַגעס, און דאָס נײַע בוך פֿונעם ישׂראלדיקן סאָציאָלאָג און עטנראָגראַף יורם בילו, „מיט אונדז נאָך מער ווי תּמיד‟, װאָס איז אַרױס אין אַן ענגלישער איבערזעצונג, דערקלערט די משיחיסטישע אמונה און פּראַקטיק פֿאַר דעם ברײטערן עולם לײענער.
לכתּחילה באַשרײַבט פּראָפֿעסאָר בילו די פּראַקטישע טעטיקײט פֿון דער משיחיסטישער בראַנזשע אין ישׂראל. זײ גלױבן אַז דער רבי קען העלפֿן דורך ניסים אין פֿאַרשידענע שװערע אומשטאַנדן: הײלן פֿון אַ קראַנקײט, געפֿינען אַ שידוך, העלפֿן פֿרױען װערן טראָגעדיק, ראַטעװען דעם זעלנערס לעבן אין דער מלחמה וכדומה. פֿאַר דעם ניצט מען פֿאַרשידענע כּלים. אָפֿט מאָל שטעקט מען אַרײַן אַ קװיטל מיט אַ בקשה אינעם ספֿר פֿון רבינס תּשובֿות, „איגרות קודש‟, מע עפֿנט דאָס זײַטל און לייענט איבער דעם ענטפֿער. איצט קען מען דאָס טאָן דורך אַ װעבזײַטל אױף צען שפּראַכן, צװישן — זײ כינעזיש און אַראַביש (אָבער ייִדיש איז ניטאָ!).
אַ חשובֿן אָרט פֿאַרנעמען אין דער קולטור פֿון חב”ד דעם רבינס בילדער. ער קוקט אױף זײַנע חסידים פֿון די װענט, ביכער און אַפֿילו זײגערס. חב”ד האָט גוט באַהערשט מאָדערנע טעכנאָלאָגיעס, און הײַנט קען מען שאַפֿן אַ קאָנטאַקט מיטן רבין דורך בליצפּאָסט, טעלעפֿאָן אָדער אינטערנעץ. אָבער ניט װײניקער װיכטיק איז דער אוראַלטער װעג פֿון קאָמוניקאַציע דורך חלומות. דעם רבינס ניסים זײַנען ניט קײן זעלטנקײט, זײ טרעפֿן זיך ממש יעדע פּאָר מינוט אַרום דער גאַנצער װעלט. מען קען זיך דערװיסן װעגן די נײַסטע נסים פֿון די משיחיסטישע צײַטונגען אױף העברעיִש און ענגליש.
די פּראַקטיק פֿון פֿרעגן און בעטן בײַם רבין איז ספּעציעל פּאָפּולער בײַ די אָרעמע לײַט אין קלײנע ישׂראלדיקע שטעט. פֿאַר דעם האָט חב”ד געעפֿנט ספּעציעלע צענטערס אין בת־ים, אַפֿולה, נצרת־עילית און אַנדערע ערטער. די משיחיסטישע שיטה פֿון חב”ד ציט צו אַ סך בעלי־תּשובֿה, און אַ היפּשע צאָל פֿון זײ זײַנען „מיזרחים‟, פֿון אַראַביש־רעדנדיקע לענדער. עס איז אָבער שװער צו ציִען אַ קלאָרע גרענעץ צװישן די משיחיסטן און די איבעריקע חב”דניקעס, שרײַבט בילו. ער דערקלערט, אַז דער איצטיקער אױפֿקום פֿון משיחיזם פּאַסט זיך גוט אַרײַן אין דעם טעאָלאָגישן גערעם פֿון חב”ד, אין דער אײגנאַרטיקער דיִאַלעקטישער באַציִונג צװישן גשמיות און רוחניות. פֿון אײן זײַט האָט די מאַטעריעלע װירקלעכקײט ניט קײן ממשות, להיפּוך צו דער אמתדיקער װעלט פֿון רוחניות. פֿון דער אַנדערער זײַט זײַנען די חב”דניקעס זײער פּראַקטישע מענטשן, גוט באַהאַװנט אין דער מאָדערנער טעכנאָלאָגיע, געשעפֿטן, קולטור און פּאָליטיק. אין ישׂראל האָבן זײ געשאַפֿן זומער־קעמפּס פֿאַר ייִנגלעך, װאָס מאַכן נאָך די מיליטערישע קולטור פֿון צה”ל. די באַציִונג פֿון חב”ד לגבי ציוניזם האָט זיך לגמרי געביטן נאָכן אױפֿקום פֿון מדינת־ישׂראל. דער זעקסטער רבי, ר’ יוסף־יצחק, איז געװען אַ קעגנער פֿונעם ציוניסטישן פּראָיעקט, אָבער הײַנט שטײט חב”ד פֿעסט אױפֿן נאַציאָנאַליסטישן רעכטן פֿליגל פֿון דער ישׂראלדיקער פּאָליטיק.
ניסים און מיסטישע װיזיעס טרעפֿן זיך אַװדאי אין פֿאַרשידענע אמונות, בפֿרט אין קריסטנטום. אָבער עס איז דאָ אַ װיכטיקער אונטערשיד צװישן חב”ד און קריסטנטום. בעת די קריסטלעכע הײליקע דערשײַנען זיך װי רײן גײַסטלעכע געשטאַלטן פֿונעם עולם־הבא, באַװײַזט זיך דער רבי כּלומרשט אין גוף. די משיחיסטישע חב”דניקעס גלױבן, אַז ער לעבט נאָך אַלץ אינעם עולם־הזה, אין זײַן שטוב אױף 770 איסטערן פּאַרקװײ, אין ברוקלין. צומאָל לאָזט זיך זײַן געשטאַלט אַפֿילו דערקענען אױף אײניקע פֿאָטאָגראַפֿיעס און װידעאָ־רעקאָרדירונגען. להיפּוך צו קריסטנטום, איז גשמיות בײַ חב”ד ניט אָפּגעטײלט פֿון רוחניות.
Image by Stanford University Press
דער רבי געפֿינט זיך ניט נאָר צװישן אונדז אין דער װעלט, נאָר ער שפּילט דאָ די צענטראַלע ראָלע. ער האָט שליטה איבער דער נאַטור און מענטשן, קען אָפּשטעלן אַ שטורעם־װינט אין פֿלאָרידע און קאַליע מאַכן אַ נײַעם שלום־פּלאַן צװישן ישׂראל און די אַראַבער. אַלץ װאָס קומט פֿאָר אין דער װעלט האָט אַ זין װי אַ סימן פֿונעם קומעדיקן ביאת־המשיח. דער רבי ברענגט אַרײַן סדר, װױלזײַן און שלום אין דער װעלט, אָבער ער לאָזט בשום־אופֿן ניט אָפּגעבן קײן שטח פֿון ארץ־ישׂראל. חוץ ישׂראל זײַנען פֿאַרן רבין װיכטיק צװײ אַנדערע לענדער, רוסלאַנד און פֿראַנקרײַך. דער „אַלטער רבי‟, ר’ שניאור זלמן, האָט געלעבט אין דער צײַט פֿון די נאַפּאָלעאָנישע מלחמות און האָט געשטיצט רוסלאַנד קעגן פֿראַנקרײַך. עד־היום װערט די דאָזיקע מלחמה אױסגעשפּילט דורך ייִנגלעך אינעם חב”ד־קעמפּ „אורו של משיח‟ (דעם משיח’ס ליכט), און דער בעל־נצחון אין דער דאָזיקער מלחמה צװישן רוסלאַנד און פֿראַנקרײַך איז דער רבי!
בילו דערקלערט דעם דערפֿאָלג און די פּאָפּולערקײט פֿון חב”ד דורך צװײ סיבות. ערשטנס, איז דער גלױבן אין דעם רבין „מלך המשיח‟ אָפּטימיסטיש. די משיחיסטישע װיזיע פֿון דער צוקונפֿט האָט ניט קײן שרעקלעכע חורבנות װאָס זאָלן פֿאָרקומען אײדער דער משיח װעט קומען. דער רבי האַלט זײַן אױג אױף יעדן פּרט און זאָרגט זיך פֿאַרן װױלזײַן פֿון אַלעמען. צװײטנס איז חב”ד בטבֿע דעמאָקראַטיש און פֿרײַנדלעך. יעדער אײנער, אַפֿילו ניט קײן ייִד, קען באַקומען אַן עצה פֿונעם רבין, אַבי מען גלױבט. נאָך דעם װי דער רבי האָט פֿאַרלאָזט די װעלט פֿון גשמיות, איז ער געװאָרן נאָך נענטער צו אַלעמען. בילו איז גאַנץ סימפּאַטעטיש צו חב”ד װי די סאַמע אַקטיװע פֿאָרם פֿון ייִדישער רעליגיעזער פּראַקטיק הײַנט.
אָבער צום שלוס פֿון זײַן גרונדיקער פֿאָרשונג װאָרנט בילו, אַז די צוקונפֿט פֿון חב”ד איז װײַט ניט קלאָר. דערװײַל זײַנען די אָנפֿירער אין אַמעריקע און ישׂראל נאָך ביכולת אונטערצוהאַלטן די אײניקײט פֿון דער באַװעגונג, אָבער די אינעװײניקע שפּאַלטונגען צװישן די ראַדיקאַלע משיחיסטן און מער אײַנגעהאַלטענע חסידים װערן טיפֿער. דער גרױסער דערפֿאָלג פֿון חב”ד אין משך פֿון די לעצטע זיבעציק יאָר האָט צו טאָן מיט די דרײסטע חידושים, װאָס דער רבי ר’ מנחם מענדל האָט אַרײַנגעבראַכט אין זײער טעטיקײט. דער שטאַרקער אימפּעט, װאָס דער חב”ד האָט באַקומען אין אַמעריקע, טרײַבט די באַװעגונג װײַטער. אָבער איצט איז די באַװעגונג מער דעצענטראַליזירט. צי װעט דער „װירטועלער רבי‟ קענען װײַטער פֿירן זײַנע חסידים מיט אַזאַ פֿעסטער האַנט װי ער האָט עס געטאָן אין גוף?
A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen
I hope you appreciated this article. Before you move on, I wanted to ask you to support the Forward’s award-winning journalism during our High Holiday Monthly Donor Drive.
If you’ve turned to the Forward in the past 12 months to better understand the world around you, we hope you will support us with a gift now. Your support has a direct impact, giving us the resources we need to report from Israel and around the U.S., across college campuses, and wherever there is news of importance to American Jews.
Make a monthly or one-time gift and support Jewish journalism throughout 5785. The first six months of your monthly gift will be matched for twice the investment in independent Jewish journalism.
— Rukhl Schaechter, Yiddish Editor
