וואָס מאַסקעס און הענטשקעס האָבן אַ מאָל רעפּרעזענטירטWhat masks and gloves used to represent
די הײַנטיקע סימבאָלן פֿון סאָציאַלער דערווײַטערונג פֿלעגן מיינען אין גאַנצן אַ פֿאַרקערטן ענין.
Image by Wiki Commons
צי מעג אַ מאַן על־פּי הלכה טאַנצן מיט אַ פֿרעמדער פֿרוי אויף זײַנע פּלייצעס? דער ענטפֿער איז נישט אַזוי פּשוט.
אין דער גמרא־מסכתּא „כּתובות‟, דף י״ז ע״א, ווערט דערציילט וועגן אַ טשיקאַווען מחלוקת צווישן דעם בית־הלל און בית־שמאי. הללס תּלמידים האָבן באַטאָנט, אַז אויף אַ חתונה איז אַ מיצווה משׂמח צו זײַן די כּלה, טאַנצדיק פֿאַר איר און לויבנדיק איר שיינקייט.
זײַענדיק גרויסע פּעדאַנטן, טענהן שמאיס נאָכפֿאָלגער: אײַ, און וואָס טוט מען, אויב די כּלה איז אַ מיאוסע? באַקומט זיך דאָך, אַז מע זאָגט אַ ליגן און מע טוט דערמיט אַן עבֿירה! גיבן די חז״ל צו, אַז רבֿ אַחא, איינער פֿון די באַקאַנטע אַמוראָים, פֿלעגט אַרויפֿלייגן כּלות אויף זײַנע פּלייצעס און מיט זיי אַרומטאַנצן אויף דער חתונה. פֿרעגן די אַנדערע חכמים: צי מעגן מיר אויך אַזוי טאָן?
די פּראַקטישע הלכה שטימט מיטן בית־הלל. סײַ־ווי־סײַ, איז שיינקייט אַ רעלאַטיווער ענין. אַ פֿרוי, וואָס זעט אויס מיאוס פֿאַר איינעם, קאָן זײַן אַ שיינע פֿאַר אַ צווייטן. רבֿ אַחאס מינהג איז נישט אָנגענומען געוואָרן. פֿאָרט, זעען מיר, אַז אינעם פֿערטן יאָרהונדערט האָט זײַן אויפֿפֿירונג נישט אַרויסגערופֿן קיין קשיאות אָדער באַשולדיקונגען בײַ ייִדן.
אין אַ ריי חסידישע קהילות איז פֿאַרשפּרייט אַ וואַריאַנט פֿונעם מיצווה־טאַנץ, ווען די קרובֿים, ווי אויך דער רבי, טאַנצן אַרום דער כּלה נאָך דער חתונה־סעודה. די כּלה שטייט אָדער זיצט אויפֿן אָרט; דער קאָנטאַקט מיט איר באַשטייט בלויז אינעם גאַרטל, וואָס זי און די טענצער האַלטן צוזאַמען בײַ די היפּוכדיקע עקן, אָפּהאַלטנדיק אַ געוויסע דיסטאַנץ. ביז לעצטנס איז בײַ אַ טייל חסידים אויך געווען אָנגענומען, אַז די חתן־כּלה אַליין מעגן בײַם סאַמע סוף פֿונעם מיצווה־טאַנץ האַלטן זיך בײַ די הענט.
אין די פֿריִערדיקע דורות פֿלעגן מענער אין אַ סך ערטער טאַנצן מיט כּלות אויף אַ כּמעט דירעקטן אופֿן. זי האָט אָבער געדאַרפֿט אָנטאָן הענטשקעס אָדער אײַנוויקלען די הענט אין אַ שמאַטע. אַ סך פֿרײַער זענען געווען די מינהגים אין דער רענעסאַנס־איטאַליע. ווי עס זעט אויס, זענען די איטאַליענישע ייִדן אָפֿט געגאַנגען טאַנצן אויף באַלן, ווי דער שטייגער איז געווען בײַ זייערע קריסטלעכע שכנים, נישט טראַכטנדיק צו פֿיל פֿון הלכות. אַ סך רבנים האָבן געפּרוּווט דאָס צו באַגרענעצן אָדער אַסרן אין גאַנצן; אייניקע האָבן מתּיר געווען צו טאַנצן נאָר מיט ייִדישע פֿרויען אָדער נאָר מיט די, וואָס האָבן נאָך נישט חתונה געהאַט.
אינעם 15טן יאָרהונדערט האָט דער גרויסער פּוסק הרבֿ יהודה מינץ פֿון פּאַדווע, איטאַליע, גוזר געווען, אַז נאָר „בימי פּורים‟ — דהײַנו, פּורים און שושן־פּורים — מעגן מענער טאַנצן מיט חתונה־געהאַטע פֿרויען, אָבער אין די אַנדערע טעג — בלויז מיט מיידלעך. הענטשקעס, ווי אַ פֿאָרמעלער סימן פֿון געשלעכט־צעטיילונג, פֿיגורירן נישט זעלטן אין די שאלות־ותּשובֿות פֿון יענער תּקופֿה.
די פּורימדיקע מאַסקעס („פּרצופֿים‟) און קאַרנאַוואַל־קאָסטיומען באַווײַזן זיך אין דער הלכה־ליטעראַטור ערשט אינעם 13טן יאָרהונדערט, אין שײַכות מיט איטאַליע. הרבֿ מינץ דערמאָנט זיי אויך אין שײַכות צום הײַנטיקן יום־טובֿ. בלויז פּורים מעג מען, לויט זײַן פּסק, זיך איבערטאָן ווי מע וויל: למשל, אַ מאַן מעג אָנטאָן אַ פֿרוי־מאַסקע — אָדער פֿאַרקערט. במשך פֿון דורות האָט זיך דער דאָזיקער מינהג טיף אײַנגעוואָרצלט; די שפּעטערדיקע פּוסקים באַטאָנען, אַז דער עצם־פֿאַקט, וואָס ייִדן טוען אַזוי, איז אַ קלאָרע ראַיה, אַז מע מעג טאָן אַזוי.
ס׳איז טרויעריק, אַז ממש די זעלביקע זאַכן קאָנען צומאָל רעפּרעזענטירן פּונקט פֿאַרקערטע ענינים. מאַסקעס און הענטשקעס זענען הײַנט געוואָרן די סימבאָלן פֿון סאָציאַלער דערווײַטיקונג, צוליב דעם פֿאַרווער זיך צו דערנעענטערן צו אַ פֿרעמדן מענטש מחמת דער מגפֿה.
הענטשקעס אויף די אַמאָליקע מערבֿ־אייראָפּעיִשע באַלן האָבן אויך סימבאָליזירט אַ שטיקל סאָציאַלע דערווײַטערונג צווישן די געשלעכטן, אָבער מיט אַ היפּוכדיקער כּוונה: כּדי מענער און פֿרויען, פֿרעמדע און אייגענע, זאָלן זיך אַ ביסל אויסמישן, צוקומען נעענטער איינער צום צווייטן אויף דער פּורימדיקער שׂימחה־של־מיצווה. צי וואָלט אַן אַמאָליקער איטאַליענישער רבֿ אויך אַרומגעטראָגן לשם־פּורים אַ פֿרעמדע פֿרוי אויף זײַנע פּלייצעס? ס׳איז שווער צו זאָגן, אָבער אין דער לוסטיקער רענעסאַנט־תּקופֿה — אפֿשר טאַקע יאָ!
A message from Forverts editor Rukhl Schaechter
I hope you appreciated this article. Before you move on, I wanted to ask you to support the Forverts' 127-year legacy — and its bright future.
In the past, the goal of the Forverts was to Americanize its readers, to encourage them to learn English well and to acculturate to American society. Today, our goal is the reverse: to acquaint readers — especially those with Eastern European roots — with their Jewish cultural heritage, through the Yiddish language, literature, recipes and songs.
Our daily Yiddish content brings you new and creative ways to engage with this vibrant, living language, including Yiddish Wordle, Word of the Day videos, Yiddish cooking demos, new music, poetry and so much more.
— Rukhl Schaechter, Yiddish Editor
