„בײַם ברעג‟: אַ דערציילונג פֿון יוסף בורג“On the shore”: a short story by Ukrainian-Yiddish writer Josef Burg
בעת די שרעקלעכע צײַטן אין אוקראַיִנע ברענגען מיר אײַך די דערציילונג פֿון יוסף בורג, וואָס איז געבוירן געוואָרן אין וויזשניץ, אוקראַיִנע אין 1912.
Image by Ivan Konstantinovich Aivazovsky
פֿון דער רעדאַקציע:
די דערציילונג איז פֿונעם ייִדישן שרײַבער יוסף בורג, געבוירן אין וויזשניץ, אוקראַיִנע אין 1912, געשטאָרבן אין טשערנאָוויץ אין 2009. נאָך מער אינפֿאָרמאַציע וועגן זײַן לעבן, גיט אַ קוועטש דאָ.
———————————————
בײַם ברעג: אַ דערציילונג
זיצט זיך דער טאַטע אַזױ אַ פֿאַרטראַכטער בײַם ברעג פֿונעם טשערמוש און מיט זײַנע האַלב־פֿאַרמאַכטע, װי אין לײַכטן דרעמל אַראָפּגעלאָזטע אױגן מעסט ער די װײַסקײט פֿונעם טײַך, װאָס רײַסט זיך באַרג־אַראָפּ פֿון די געדיכטע צעװאַקסענע װעלדער און יאָגט מיט אַ װילדן ברום פֿאַרבײַ.
דערזעט ער, דער טאַטע, דעם װײַסן שױם, װאָס װיגט זיך אױף די כװאַליעס, הײבט ער שטאַרקער אױף די װיִעס און קוקט נאָך, װי שטיקער האָלץ װערן אָפּגעריסן און בלײַבן פֿאַרטשעפּעטע הענגען בײַ די ברעגעס.
שעפּטשעט ער אַרױס שטיל, װי פֿאַר זיך אַלײן:
ס׳קומט אַ פּאָװין [הויכוואַסער]!
דערװײַל לאָזט זיך אַראָפּ דער פֿאַרנאַכט שטיל־סודותדיק. ס׳איז יענע שטילקײט, װאָס שלעפֿערט אײַן די ברעגעס און רױמט ניט אײן מאָל אײַן דעם טאַטן:
— בלײַב דאָ אױף דײַן אַלטן געלעגער!
דער טשערמוש רײַסט זיך פֿון די ברעגעס, צעשפּרײט זיך װאָס אַ מאָל ברײטער. די ספּלאַװעס, װאָס דער טאַטע היט, זײ זאָלן זיך ניט אָפּרײַסן און אַװעקשװימען, הײבן זיך, פּליוסקען מיט די קערמעס, און די קלעצער טוליען זיך אײנס צום צװײטן, װי קינדער אין אַ סכּנה. פֿון די בערג קומט אַ לײַכט װינטל, שאַרט זיך אױף די שטײנער, װי גנבֿיש. ס׳דאַכט זיך אױס, עמעצער גײט. כאַפּן זיך אױף דעם טאַטנס אױגן, טוען אַ קוק אין דער לײדיקער װײַסקײט, און ניט װילנדיק דערמאָנט ער זיך די שטרענגע װערטער, מיט װעלכע דער באַלעבאָס האָט הײַנט געװאָרנט:
— גײט אַראָפּ צום װאַסער און געדענקט, מײַן גאַנץ פֿאַרמעגן איז דאָרט!
װײסט דער טאַטע, אַז פֿאַר װאַסער קאָן מען ניט דערהיטן און דערצו װערט ער אַלע מאָל גרעסער, שיט װי פֿון אַ זאַק. לײגט ער אַרױף נאָך אַ שװאַרע (פֿעסטשטריק) אױף די ספּלאַװעס, בינד זײ פֿעסטער צו, און בײַם פֿאַרדרײען, דאַכט זיך, װי ער פֿאַרדראָטעװעט זײ צוזאַמען מיט די װערטער:
— מ׳קאָן ניט װיסן, פֿרעמדס איז פֿאָרט ניט אײגנס!
זיצט זיך אַזױ דער טאַטע בײַם ברעג פֿונעם טשערמוש און האַלט אין אַנטדרעמלט װערן. עפּעס קלעפּן זיך די אױגן הײַנט פֿאַר דער צײַט און אין דער געדיכט באַװאַקסענער ברוסט בלאָנדזשעט אַרום אַ כראָפּע, דין פֿײַפֿנדיק, װי װעלנדיק זאָגן: אמת, אַ זעכציקער, נאָר װײַט נאָך ניט קײן זקן!
גערעכט, דער טאַטע איז אַ זעכציקער, אױב ניט מער, װער קאָן װיסן פּינקטלעך? און ס׳װײַזט זיך אױס, װי אױפֿן װאַסער שװימען זײ, די זעכציק יאָר זײַנע, װי די כװאַליעס, אײנס איבערן אַנדערן, שװימען זײ אַראָפּ, אַראָפּ… און דער טאַטע קוקט זײ נאָך מיט אַ מילדן שמײכל אױפֿן פּנים, גלײַך ס׳װאָלט אַראָפּגעשװוּמען אַ קאָמפּאַניע ספּלאַװעס, און ער װאָלט זײ נאָכגעשריִען:
— שװימט, שװימט, איך װעל נאָכקוקן!
אַ מיטלװוּקסיקער איז ער, דער טאַטע, מיט ברײטע צעשפּאַרטע פֿינגער, װאָס אַז זײ קלעמען אַרום די קערמע, סקריפּעט זי, װי איבערברעכנדיק זיך אין צװײען. פֿופֿציק זומערן טרײַבט ער שױן ספּלאַװעס אױפֿן טײַך. פֿופֿציק זומערן איז דער שטײנעריקער ברעג זײַן בעט, און די נאַכט זײַן צוקאָפּנס. און װען ער דערצײלט װעגן דעם, איז דער טאָן בײַ אים אַזאַ רויִקער, אַזאַ גלײַכגילטיקער, װי נאָך פֿופֿציק װאָלטן געשטאַנען בײַ דער זײַט און געװאַרט…
און יונגע יאַטן האָבן ליב זיך אַרומזעצן אַרום טאַטן, אים בעטן דערצײלן װעגן „שװאַרצן טשערמוש„, װאָס פֿליסט אױף דער פּױלישער זײַט, װוּ דער טאַטע האָט געטריבן ספּלאַװעס אין די יונגע יאָרן. װעגן דעם רומענישן טײַך „אָלט„, װוּהין מע האָט אים מיט נאָך עטלעכע ספּלאַװניקעס אַריבערגענומען.
— הײ, װיפֿל צענער יאָרן ס׳זײַנען אַריבער פֿון יענער צײַט!
און מיט אַ שמײכל, װאָס פּלאָנטערט זיך אים צװישן די װאָנצעס, גיט ער צו, אָנװײַזנדיק אין עפּעס גאָר אַ װײַטער װײַט: — איך װעל שטאַרבן און אױף די דאָזיקע ערטער מער ניט זײַן!
אַרבעט אין אײנעם מיטן טאַטן אַן אַלטער הוצול — קאָציע יערעמטשוק. װי װײַט ס׳האַלט מיט זײַן עלטער, װײסט ער אַלײן ניט, נאָר אַז מע פֿרעגט אים ענטפֿערט ער: — אַכציק! און ס׳דאַכט זיך, אַז יאָרן־לאַנג האַלט ער אַלץ בײַ אַכציק, װיל ניט אַװעקרירן זיך פֿון זײ. ער איז אַ נידעריקער, מיט געלבלעך־גרױע האָר, לאַנג ביז די אַקסל, און װען ער רעדט, סטאַרטשען פֿון אונטער די װאָנצעס אַפֿיר רױע, פֿלײשיקע יאַסלעס. אַ סך יאָרן טרײַבט ער צוזאַמען מיטן טאַטן ספּלאַװעס, טונקט מיט אים פֿון אײן שיסעלע די ברינדזע מיט מאַמעליגע, שלאָפֿט אױף אײן געלעגער. דער טאַטע האָט אים ליב, װי אַן אײגענעם, און אױף די לאַנגע אומעטיקע װאַסערװעגן דערצײלט ער פֿאַר אים זײַנע מעשׂיות, װאָס װערן געבױרן אין די לינדע זומער־פֿאַרנאַכטן צװישן דרעמלענדיקע ברעגעס און רױשיקע װאַסערן. דעם טאַטנס שטים איז דעמאָלט אַ קלאָרע, אַ קלינגעװדיקע, װי אױסגעװאַשן. נאָר צו קאָציעס אױערן דערגײט זי קױם. דער טאַטע װײסט גאַנץ גוט, אַז קאָציע איז טױב און אַז ער קוקט אים אָן מיט די שטומע אױגן, װאָס אין דער אמתן באַנעמען זײ גאָרניט, שטראַלן נאָר מיט גוטסקײט און ליבע.
און כאָטש אַזױ, איז קאָציע פֿון די אײנציקע, מיט װעמען דער טאַטע שמועסט זיך גערן אַדורך. און קאָציע װײסט שױן אַזױ פֿון זיך אַלײן, אַז װי נאָר דער פֿאַרנאַכט צעשפּרײט זיך איבער די טיפֿע װאַסערן און די ספּלאַװעס ציִען זיך דאָרט פֿױלע, קױם װאָס זײ רירן זיך, דאַרף ער אַ טאָרע טאָן דעם טאַטן און מיט אַ צערונענעם שמײכל, װי בײַ אַ קינד, בעטן:
— פּאַני חנא, דערצײל עפּעס!
און בײדן פֿאַרװיגט די נאַכט. …טריט.
אַלטע, שװערע טריט. די שטײנער פּרעסן זיך צו דער ערד. די װערבעס כאַפּן זיך אױף און פֿלאַטערן מיט די לענגלעכע בלעטער.
— דאָברי װעטשער (אַ גוטן אָוונט)!
קאָציע יערעמטשוק האָט זיך דערנענטערט, זיך צוגעזעצט לעבן טאַטן. בײדע האָבן פֿאַררײכערט די ליולקעס, געצױגן שװער דעם רױך אין זיך אַרײַן, און די שטילקײט האָט צװישן זײ גערונען, װי װאַסער צװישן ברעגעס. בײדע האָבן זיך איבערגעקוקט. בײַ בײדן האָבן די אױגן געפֿינקלט און געװען ענלעך צו די אָפֿענע ליולקעס. אַ װײַלע האָבן בײדע געשװיגן.
— נו, װאָס הערט זיך, די ספּלאַװעס צוגעבונדן? — האָט קאָציע זיך דערמאָנט צו פֿרעגן, און זײַן הײזעריקלעכע שטים האָט געקריצט, װי זאַמד אונטער די צײן.
װידער האָבן זיך דערהערט טריט. פֿון דער נאָענט האָט זיך באַװיזן אַ װײַס העמד, װי אַ ריס אין שװאַרצקײט פֿון דער נאַכט. עס איז צוגעקומען אַ יונגער ספּלאַװניק, אַזױ פֿון אַ יאָר דרײַסיק, זיך אַראָפּגעלאָזט אױף די קני און מיט אַ פֿאָרשנדיקן בליק זיך אײַנגעקוקט אין די פּנימער.
— װאָס הערט זיך מיטן פּאָװין?
— ניט שרעקלעך! — האָבן בײדע װי מיט אײן מאָל געענטפֿערט.
דער ספּלאַװניק האָט פֿאַררײכערט די ליולקע, אַ פֿעסטן שפּײַ געטאָן, װי ער װאָלט אָפּשפּײַען די נאַכט.
— מײַנע זײַנען גוט צוגעבונדן!
און ער איז אַװעק.
— אַזױ פֿיל יונגע צוגעקומען, — האָט קאָציע געװיזן אױפֿן אַװעקגײענדיקן, — מירן אין גיכן בלײַבן אָן אַ שטיקל ברױט… — יאָ, יאָ, קאָציע ליבער, פֿאַר אונדז דערנענטערט זיך דער אָסיען…
בײדע זײַנען אַנטשװיגן געװאָרן. אײנער דעם צװײטן האָט מער גאָר ניט געהאַט װאָס צו זאָגן. דער טאַטע האָט זיך אױסגעצױגן, אָנגעשפּאַרט דעם עלנבױגן אינעם ברעג און מיט אַן אײַנגעהאַלטענעם אָטעם זיך צוגעהערט צו די טריט, װאָס האָבן פֿון װײַטן זיך געקײַקלט און אַלץ פֿאַרװאָרפֿענער געװאָרן.
און װען די שטילקײט האָט װידער זיך צעגאָסן, און בײַ דער זײַט איז געלעגן קאָציע און געדרעמלט אין זײַנע אַכציק יאָר, האָט דער טאַטע אַ שװערן זיפֿץ געטאָן און צום ערשטן מאָל זיך פֿאַרבענקט…
