ווידעאָ: הרבֿ דוד ווײַס הלבֿני ז״ל רעדט אויף ייִדיש וועגן ייִדישע גמרא־טערמינען VIDEO: Rabbi David Weiss Halivni z”l talks about Yiddish Talmudic terms (in Yiddish)
Photo by Wikimedia Commons
נישט אַלע ווייסן אַז דער באַרימטער טעאָלאָג און גמרא־מומחה הרבֿ דוד ווײַס הליבֿני, וועלכער איז ניפֿטר געוואָרן דעם 29סטן יוני אין ירושלים, האָט גערעדט אַ גוטן ייִדיש און האָט אַפֿילו געהאַלטן אַ רעפֿעראַט אויף ייִדיש בעת אַן אַקאַדעמישער קאָנפֿערענץ אין ירושלים אין יאָר 2008. די טעמע פֿון זײַן לעקציע איז געווען „דעם זיידנס תּלמודישע טערמינאָלאָגיע אויף ייִדיש“.
הליבֿני איז געווען שטאַרק באַליבט בײַ זײַנע סטודענטן אָבער זײַן פֿאָרשאַרבעט פֿונעם תּלמוד איז אָפֿט קריטיקירט געוואָרן פֿון טראַדיציאָנאַליסטן, וואָס האַלטן אַז צו אַ הייליק ווערק ווי דער גמרא טאָר מען זיך נישט באַציִען אויף אַ קריטיש־אַנאַליטישן שטייגער. הליבֿני האָט אָבער געטענהט אַז זײַן צוגאַנג איז ענלעך צום אופֿן ווי די רבנים און געלערנטע האָבן במשך פֿון הונדערטער יאָרן באַטראַכט די גמרא — ווי אַ לעבעדיקן טעקסט. „אונדזער ציל אין לעבן איז צו מאַכן אָרט פֿאַרן אייבערשטן אין אַלץ וואָס מיר טוען,“ האָט הליבֿני געזאָגט. „גאָטס וואָרט דאַרף מען כּסדר איבערטײַטשן און מאַכן קאָנקרעט ווײַל דער אופֿן ווי דער בן־אָדם דריקט אויס גאָטס דינים איז נישט תּמיד קלאָר.“
די קאָנפֿערענץ בײַם העברעיִשן אוניווערסיטעט אין ירושלים איז געווען געווידמעט דער ייִדישער שפּראַך במשך פֿון די 100 יאָר צווישן 1908 און 2008. ווי באַקאַנט, איז אין יאָר 1908 פֿאָרגעקומען די טשערנאָוויצער שפּראַך־קאָנפֿערענץ, וווּ מע האָט אָפֿיציעל באַצייכנט ייִדיש ווי אַ נאַציאָנאַלע שפּראַך פֿון די ייִדן.
ווײַס־הליבֿני איז געבוירן געוואָרן אין 1927 אין פּאָליען-קאַבילצקי, טשעכאָסלאָוואַקײַ (הײַנט אוקראַיִנע) און דערצויגן געוואָרן אין סיגעט, רומעניע — דאָס זעלבע געבוירן־שטעטל פֿון אלי וויזל, זײַנעם אַ לעבן־לאַנגן פֿרײַנד. באַצייכנט ווי אַן עילוי, האָט ער באַקומען סמיכה צו 15 יאָר. ווען די דײַטשן האָבן אין מאַרץ 1944 פֿאַרכאַפּט סיגעט איז ער דעפּאָרטירט געוואָרן קיין אוישוויץ און שפּעטער אין די לאַגערן וואָלפֿסבערג און מאַוטהאַוזען. אַחוץ אים איז זײַן גאַנצע משפּחה פֿאַרטיליקט געוואָרן.
ער האָט באַקומען זײַן דאָקטאָראַט און יאָרן לאַנג געלערנט בײַם ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר פֿון דער קאָנסערוואַטיווער באַוועגונג, אָבער אין 1983 איז ער אַוועק פֿון דער אינסטיטוציע צוליב איר באַשלוס צו דערלויבן פֿרויען צו ווערן ראַבינער. שפּעטער איז ער געוואָרן דער דעקאַן פֿונעם רבנים־סעמינאַר פֿונעם „יוניאָן פֿון טראַדיציאָנעלן יודאַיִזם“ — אַ באַוועגונג געגרינדעט פֿון רבנים און אַקאַדעמיקער וואָס זענען, ווי ער, אַוועק פֿון דער קאָנסערוואַטיווער באַוועגונג.
35 יאָר לאַנג האָט הרבֿ ווײַס־הליבֿני געלערנט קורסן אין קאָלומביע־אוניווערסיטעט און האָט אויך אָנגעפֿירט מיטן אָרטאָדאָקסישן מנין אין מאַנהעטן, קהילת אורך אליעזר. נאָך דער פּענסיע האָט ער עולה געווען קיין ישׂראל וווּ ער האָט געלערנט קורסן אין העברעיִשן אוניווערסיטעט און בר־אילן אוניווערסיטעט און אין 2008 האָט ער באַקומען דעם ישׂראל־פּריז פֿאַר זײַנע אויפֿטוען אויפֿן געביט פֿון תּלמוד־פֿאָרשונג.
<iframe width=”560″ height=”315″ src=”https://www.youtube.com/embed/wiO3bY2nu0E” title=”YouTube video player” frameborder=”0″ allow=”accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture” allowfullscreen></iframe>
