סקיצע פֿון ייִדיש־רעדנדיקע מיידלעך שילדערט אַ נײַע ייִדישע אַמעריקאַנער אידענטיטעטSkit of Yiddish-speaking teen girls reflects a new Jewish-American identity
Photo by Chava Productions
דעם אַרטיקל האָבן בשותּפֿות אָנגעשריבן יהודית ליסקין־גאַספּאַראָ, דזשוליע מעדלסאָן, איתן עפּלבױם־שװאַרץ און עלענאַ איטע לוטשינאַ.
װען איר טראַכט פֿון ייִדישער קולטור, ליטעראַטור און קונסט, װאָס מאָלט איר זיך אָפּ? אפֿשר טראַכט איר פֿון דערצײלונגען פֿון שלום עליכם אָדער פֿון דער פּאָעזיע פֿון אַנאַ מאַרגאָלין. מסתּמא שטעלט איר זיך נישט פֿאָר קײן קורצפֿילם מיט פֿיר פּאָפּולערע מײדלעך אין הײַנטצײַטיקן ניו־יאָרק װאָס טרײַבן רכילות אױפֿן טעלעפֿאָן. אָבער אַזאַ פֿילם־אױסצוג עקסיסטירט און ער איז אַ װיכטיקע אָפּשפּיגלונג פֿון דער אַמעריקאַנער ייִדישער קולטור װאָס יונגע מענטשן שאַפֿן הײַנט אױף דער אינטערנעץ.
„ייִדישע כּלבֿטעס“, רעזשיסירט פון דילען סדרס האָפֿמאַנס Chava Productions, איז אַן איבערזעצונג, סײַ קולטורעל סײַ לינגװיסטיש, פֿון אַן איקאָנישער סצענע פֿונעם אַמעריקאַנער פֿילם Mean Girls פֿונעם יאָר 2004. אין דער דאָזיקער באַקאַנטער סקיצע, איבערגעזעצט פֿון שׂרה ביסקאָוויץ און בענאַ קעסלער, רעדן פֿיר פּאָפּולערע מײדלעך („די כּלבֿטעס“ רופֿן זיי זיך) אױפֿן טעלעפֿאָן. סדרס האָפֿמאַן און די אַנדערע דרײַ מענטשן אין איר קורצפֿילם זײַנען אַקטריסעס פֿון ניו־יאָרק װאָס האָבן אַ מאָל געאַרבעט אינעם ייִדישן טעאַטער פֿאָלקסבינע. „ייִדישע כּלבֿטעס“ איז דער ערשטער קורצפֿילם פון סדרס האָפֿמאַן נײַער פֿילם־אױפֿפֿירונג, Chava Productions.
דער דרײַ־מינוטיקער ווידעאָ מישט אַרײַן עלעמענטן פֿון אַמעריקאַנער צענערלינג־קולטור און אַמעריקאַנער ייִדישער („דזויִש“) קולטור. אינעם אָריגינעלן פֿילם, למשל, װױנען די מײדלעך אין אַ בײַשטאָט פֿון שיקאַגע, אָבער דאָ װױנען זיי אין מאַנהעטן. די ענגליש־רעדנדיקע מײדלעך עסן פּאָנטשקעס און אַ באַגעט, בעת די ייִדיש־רעדנדיקע פּערסאָנאַזשין רעגינע עסט ראָגעלעך און חלה. די גרופּע ניצט אױך דאָס „ייִנגלישע“ לײַװאָרט „װאָסעװער“. דאָס קולטורעלע און לינגװיסטישע געמיש איז װיכטיק װײַל סדרס האָפֿמאַן האָט געזאָגט אַז זי פֿאַנטאַזירט פֿון אַ װעלט וווּ צענערלינגען קענען זײַן פּאָפּולער אין אַמעריקאַנער קולטור און גלײַכצײַטיק ליב האָבן ייִדישקײט.
„ייִדישע כּלבֿטעס“ איז אַ בײַשפּיל פֿון אַ נײַעם פֿילם־זשאַנער װאָס רבֿקה מאַרגאָליס האָט אין אַן אַרטיקל אין „אין געװעב“ פֿון 2017 באַצייכנט ווי אַ transvernacular ייִדיש־פֿילם.
מאַרגאָליס זאָגט אַז אין די דאָזיקע נײַע ייִדיש־פֿילמען רעדן די הײַנטצײַטיקע ייִדן ייִדיש אַנשטאָט דער לאַנדשפּראַך. אין אַ ניו־יאָרקער מיטלשול אין 2004 שמועסן די פּאָפּולערע מײדלעך אַוודאי אױף ענגליש, נישט אױף ייִדיש. דאָס ייִדיש װאָס מע הערט אינעם טעלעפֿאָן־שמועס אין „ייִדישע כּלבֿטעס“ איז אַ טײל פֿון אַ קינעמאַטאָגראַפֿישער װעלט װאָס עקסיסטירט נישט. נישט די אַקטריסעס נישט די צוקוקערס זײַנען פֿליסיקע ייִדיש־רעדערס. לױט מאַרגאָליסן, איז דאָס אַ װיכטיקער, אַפֿילו נײטיקער אַספּעקט פֿון הײַנטיקן transvernacular ייִדישן פֿילם.
„ייִדישע כּלבֿטעס“ קען אונדז באַאומרויִקן װײַל ס׳איז זײער װײַט פֿון דער קונסט און ליטעראַטור פֿון די מיזרח־אײראָפּעער אָדער פֿון די אַמעריקאַנער אימיגראַנטן מיט הונדערט יאָר צוריק. אָבער דווקא צוליב דעם וואָס ס׳איז אַזוי אומגעוויינטלעך, צוליב דעם וואָס ס׳איז כּמעט נישטאָ קיין סיטואַציע וווּ פּאָפּולערע יונגע אַמעריקאַנער מײדלעך רעדן אױף ייִדיש, איז „ייִדישע כּלבֿטעס“ אַזױ שאַפֿעריש.
דורך אַזוינע קורצפֿילמען אויף ייִדיש, װי „ייִדישע כּלבֿטעס“, די טיקטאָק־װידעאָס פֿון קאַמעראָן בערנשטײן, און YidLife Crisis, װאָס האָבן אַ שײַכות סײַ מיט ייִדישקײט, סײַ מיט דער פּאָפּולערער צפֿון־אַמיריקאַנער קולטור, ברענגען די יונגע ייִדן צוריק דאָס מאַמע־לשון אינעם רױם פֿון פּאָלולערער קולטור.
דער צונױפֿשמעלץ איז אַ מקור פון הומאָר און אױך אַן אָפּשפּיגלונג פֿון אַ טאָפּלטער אידענטיטעט. ס׳רובֿ ייִדישע אימיגראַנטן אין אַמעריקע אין אַמעריקע האָבן נישט איבערגעגעבן דאָס ייִדיש־לשון צו זייערע קינדער, ווײַל זיי האָבן געוואָלט אַז די קינדער זאָלן װערן פֿולשטענדיקע אַמעריקאַנער. אָבער די אײניקלעך זײַנען יאָ שטאָלץ זיך צו לערנען און רעדן ייִדיש און װײַזן אונדז אַן אוטאָפּישע װעלט װוּ מע רעדט ייִדיש טאָג־טעגלעך.
