סאַלאָמאָן שולמאַן, פּאָפּולערער ייִדישער קולטור־טוער אין שוועדן, איז אַוועק Salomon Schulman, popular Yiddish activist in Sweden, has died
Courtesy of Soloman Schulman
סאַלאָמאָן שולמאַן, אַ קינדער־דאָקטער אין לונד, שוועדן, וואָס האָט געשריבן ביכער פֿאַרבונדן מיט דער ייִדישער קולטור און געווען אַ פּאָפּולערער ייִדיש־לערער, איז מאָנטיק, דעם 16טן יולי, געשטאָרבן פֿון אַ ראַק אין עלטער פֿון 76 יאָר.
ווי אַ קינד פֿון צוויי לעבן שארית־הפּליטהניקעס פֿון לאָדזש, איז שולמאַן דערצויגן געוואָרן אויף ייִדיש.
„שלמה האָט פֿעיִק געאַרבעט כּדי צו מאַכן צוטריטלעך די ייִדישע קולטור אין שוועדן,“ האָט געזאָגט ניקאָלײַ אָלניאַנסקי, דער הויפּט פֿונעם ייִדישן פֿאַרלאַג „אָלניאַנסקי טעקסט“, ניצנדיק שולמאַנס ייִדישן נאָמען. שולמאַן האָט איבערגעזעצט ווערק פֿון איציק מאַנגער, אַבֿרהם סוצקעווער, חיל רײַכמאַן און אסתּר זינגער קרײַטמאַן אויף שוועדיש און האָט אויך געשריבן שוועדישע ביכער וועגן דער ייִדיש־קולטור ווי למשל „ייִדישלאַנד: צווישן רבנים און רעוואָלוציאָנערן“. ער האָט אויך איבערגעזעצט אויף ייִדיש לענאַרד כּהנס „טאַנץ מיך צום סוף פֿון ליבע“.
ער איז געווען שטאַרק באַליבט בײַ זײַנע ייִדיש־סטודענטן אין לונד און בײַ דער שוועדישער געזעלשאַפֿט בכלל, וואָס האָט אים געקענט דורך זײַנע צענדליקער אַרטיקלען אין דער שוועדישער צײַטונג „עקספּרעסען“. „ער איז געווען ממש אַ סימבאָל פֿון דער שטאָט לונד, אַ לעגענדאַרע קולטור־פּערזענלעכקייט אין, און מחוץ דער ייִדישער קהילה,“ האָט אָלניאַנסקי געזאָגט.
יצחק שוואַרץ, דער געהילף־ייִדיש פּראָפֿעסאָר אינעם לונדער אוניווערסיטעט, האָט געזאָגט אַז שולמאַן איז געווען „ווי אַ רבי פֿאַר די סטודענטן וואָס האָבן אַרײַנגעצויגן זײַנער ווערטער ווי אַן אויטענטישער קול פֿון דער ייִדישער פֿאַרגאַנגענהייט אין פּוילן.“
„ער האָט ניט געלערנט ייִדיש ווי אַ פֿרעמדע שפּראַך, נאָר איבערגעגעבן די נשמה פֿון דער שפּראַך וואָס איז געווען זײַן מאַמע־לשון,“ האָט שוואַרץ באַמערקט.
שולמאַנס לעצטער פּראָיעקט איז געווען איבערצוזעצן קינדער־לידער פֿונעם שוועדיש־ייִדישן קאָמפּאָזיטאָר געאָרג רידל לכּבֿוד זײַן 90סטן געבוירן־טאָג. „שולמאַנס איבערזעצונגען האָבן געמאַכט אַ טיפֿן רושם אויף רידלען און אים געהאָלפֿן אַנטפּלעקן זײַנע ייִדישע וואָרצלען,“ האָט אָלניאַנסקי געזאָגט. מע האָט אַפֿילו געמאַכט אַ טעלעוויזיע־דאָקומענטאַר וועגן דעם.
שולמאַן איז געבוירן געוואָרן אין מאַלמע אין 1947. זײַן מאַמע, מלכּה, האָט איבערגעלעבט די לאַגערן אוישוויץ, זאַקזענהאַוזען און ראַווענסבריק. איר זון צבֿי האָבן די דײַטשן ממש אַרויסגעריסן פֿון אירע הענט און דערהרגעט. דער טאַטע, אַבֿרהם, האָט מען פֿאַרשיקט אין גולאַג. ביידע האָבן זיך פֿאַראייניקט אין שוועדן און געהאַט אַ צווייטן זון — סאַלאָמאָן — און טאָכטער, סיוו, אָבער שלמה האָט אָפֿט געזאָגט אַז „דאָס געשטאַלט פֿונעם מלאך־המוות איז געווען זייער שטענדיקער נאָכפֿאָלגער דורכן גאַנצן לעבן,“ האָט אָלניאַנסקי באַמערקט.
ווי אַ קינדער־דאָקטער און ־פּסיכיאַטער האָט ער אויך געמאַכט אַ נאָמען פֿאַר זיך אין דער שוועדישער געזעלשאַפֿט. אין 2003 איז אַרויס זײַן בוך, אַ וועגווײַזער ווי צו דערציִען קינדער, וואָס איז געוואָרן זייער פּאָפּולער אין לאַנד.
אין איינעם פֿון זײַנע לעצטע אַרטיקלען אין „עקספּרעסען“ האָט ער געשריבן וועגן יונגע מוסולמענער וואָס געהערן צו באַנדעס אין דער שטאָט מאַלמע. נאָכן טרעפֿן זיך מיט זיי האָט ער געשריבן וועגן די ענלעכקייטן און אונטערשיידן צווישן יענע קינדער פֿון מיטל־מיזרחדיקע אימיגראַנטן און אים אַליין, אַ קינד פֿון לאָדזשער ייִדן וואָס האָבן נאָכן חורבן געפֿונען אַ מקום־מיקלט אין מאַלמע.
שולמאַן האָט זיך אָבער נישט געלאָזט שפּײַען אין דער קאַשע. אין אַ נעקראָלאָג וועגן אים אין „עקספּרעסען“ די וואָך האָט מען איבערגעגעבן שולמאַנס באַשטעטיקונג אַז ער האָט נישט איין מאָל געגעבן אַ זעץ אין פּנים אַן עקסטרעם־לינקן אַנטיסעמיט. „דאָס איז אַוודאי געווען אַן אַקט פֿון זיך־פֿאַרטיידיקונג,“ האָט שולמאַן געזאָגט.
סאַלאָמאָן שולמאַן האָט פֿאַראָבֿלט זײַן פֿרוי סעסיליע, זײַן שוועסטער סיוו, אַ טאָכטער און צוויי זין.
A message from Forverts editor Rukhl Schaechter
I hope you appreciated this article. Before you move on, I wanted to ask you to support the Forverts' 127-year legacy — and its bright future.
In the past, the goal of the Forverts was to Americanize its readers, to encourage them to learn English well and to acculturate to American society. Today, our goal is the reverse: to acquaint readers — especially those with Eastern European roots — with their Jewish cultural heritage, through the Yiddish language, literature, recipes and songs.
Our daily Yiddish content brings you new and creative ways to engage with this vibrant, living language, including Yiddish Wordle, Word of the Day videos, Yiddish cooking demos, new music, poetry and so much more.
— Rukhl Schaechter, Yiddish Editor
