טשיקאַוועסן: 600־יאָריקע עטיאָפּיש־ייִדישע טעקסטן דיגיטאַליזירט געוואָרןTidbits: 600 year-old Ethiopian Jewish texts now digitized
דער ברייטער עולם וועט אין גיכן האָבן צוטריט צו די טעקסטן, וואָס שליסן אײַן דעם חומש, יהושע, שופֿטים און רות.
אַ גרופּע עטיאָפּישע ייִדן אין דער שטאָט קרית מלאכי, דרום ישׂראל אין 2012 Photo by Orrling/Wikimedia Commons
Tidbits is a Forverts feature of easy news briefs in Yiddish that you can listen to or read, or both! If you read the article and don’t know a word, just click on it and the translation appears. You’ll also find the link to the article in English after each news brief. Listen to the report here:
צוויי „אויסערגעוויינטלעכע“ טעקסטן פֿון די עטיאָפּישע ייִדן, אָנגעשריבן אינעם 15טן יאָרהונדערט, וועלן אין גיכן ווערן צוטריטלעך פֿאַרן ברייטן עולם, האָט לעצטנס איבערגעגעבן אַ גרופּע פֿאָרשער בײַם תּל־אָבֿיבֿער אוניווערסיטעט.
די פֿאָרשער האָבן געפֿונען די „אורית־ספֿרים“ (די ספֿרי־תּורה פֿונעם עטיאָפּיש־ייִדישן שבֿט „ביתא ישׂראל“) אין די פּריוואַטע היימען פֿון עטלעכע „קעסים“ — די עטיאָפּישע גײַסטיקע פֿירער וואָס וווינען הײַנט אין ישׂראל. די פֿאָרשער האַלטן אַז די אייגנטימער פֿון די טעקסטן האָבן ריזיקירט מיטן לעבן ווען זיי האָבן זיי געבראַכט קיין ישׂראל.
די „אורית־ספֿרים“ נעמען אַרײַן די פֿינעף בענד פֿונעם חומש, שופֿטים, יהושע און רות. אַ טייל פֿון זיי לייענט מען עד־היום בײַ געוויסע שילן פֿון דער „ביתא ישׂראל“.
דער פּראָיעקט צו פֿאָרשן די טעקסטן איז טייל פֿון דער פּראָגראַם „תופסי האורית“ בײַם תּל־אָבֿיבֿער אוניווערסיטעט, וואָס איר ציל איז צו שטודירן, פּרעזערווירן און ממשיך זײַן די ביבלישע קולטור־ירושה פֿון די עטיאָפּישע ייִדן. מע האָט ערשט לעצטנס פֿאַרענדיקט די דיגיטאַליזאַציע פֿון די טעקסטן, כּדי דער ברייטער עולם זאָל אויך האָבן צוטריט צו זיי.
אַלע ספֿרים פֿון די עטיאָפּישע ייִדן זענען געשריבן אויף גע’עז, אַ שפּראַך וואָס בלויז די קעסים — די גײַסטיקע פֿירער — קענען און וואָס ווערט איבערגעגעבן פֿון דור צו דור, פֿון די טאַטעס צו די זין.
„אונדזער אַנטדעקונג האָט אַרויסגערופֿן אַ סך אינטערעס איבער דער וועלט בײַ די עקספּערטן אויף דעם געביט,“ האָט געזאָגט ד״ר דלית רום־שילוני, איינע פֿון די פֿאָרשער אינעם פּראָיעקט. „הגם ענלעכע עטיאָפּישע טעקסטן פֿון יענער תּקופֿה און אַפֿילו נאָך פֿריִער זענען אונדז שוין באַקאַנט זענען יענע אַלע קריסטלעכע טעקסטן, נישט ייִדישע. איצט האָבן מיר זיך דערוווּסט אַז די קעסים פֿון ביתא־ישׂראל פֿאַרמאָגן אורית־ספֿרים וואָס זענען מער ווי 600 יאָר אַלט.“
די ביתא־ישׂראל האָבן געליטן שווערע רעפּרעסיעס צוליב זייער אמונה — סײַ אין עטיאָפּיע, וואָס איז בעת די 1980ער געווען אונטער אַ דיקטאַטאַור, סײַ אינעם שכנותדיקן לאַנד סודאַן, וווּהין אַ סך פֿון זיי זענען אַנטלאָפֿן צוליב אַ שרעקלעכן הונגער אין לאַנד. במשך פֿון די 1980ער און אָנהייב 1990ער זענען ס׳רובֿ פֿון די עטיאָפּישע ייִדן עוואַקויִרט געוואָרן קיין ישׂראל.
„מיר האַלטן אַז דאָס געפֿינס איז בלויז דער אָנהייב,“ האָט רום־שילוני געזאָגט. „עס זענען מסתּמא דאָ אַ סך מער קאָפּיעס פֿון די אורית־ספֿרים בײַ די משפּחות פֿון די קעסים איבער ישׂראל און מיר וועלן זיי ווײַטער זוכן. הײַנט לעבן בלויז 18 קעסים, וואָס זענען אויסגעשולט געוואָרן אין עטיאָפּיע און האָבן נאָך דאָס וויסן, און זיי עלטערן זיך שוין. אויב מיר אַרבעטן נישט גיך קאָן מען נאָך פֿאַרלירן דעם טײַערן קולטורעלן אוצר.“
צו לייענען דעם טעקסט אויף ענגליש, גיט אַ קוועטש דאָ.
To read this in English, click here.
