Skip To Content
JEWISH. INDEPENDENT. NONPROFIT.
Yiddish

טשיקאַוועסן: 600־יאָריקע עטיאָפּיש־ייִדישע טעקסטן דיגיטאַליזירט געוואָרןTidbits: 600 year-old Ethiopian Jewish texts now digitized

דער ברייטער עולם וועט אין גיכן האָבן צוטריט צו די טעקסטן, וואָס שליסן אײַן דעם חומש, יהושע, שופֿטים און רות.

Tidbits is a Forverts feature of easy news briefs in Yiddish that you can listen to or read, or both! If you read the article and don’t know a word, just click on it and the translation appears. You’ll also find the link to the article in English after each news brief. Listen to the report here:

 


צוויי „אויסערגעוויינטלעכע“ טעקסטן פֿון די עטיאָפּישע ייִדן, אָנגעשריבן אינעם 15טן יאָרהונדערט, וועלן אין גיכן ווערן צוטריטלעך פֿאַרן ברייטן עולם, האָט לעצטנס איבערגעגעבן אַ גרופּע פֿאָרשער בײַם תּל־אָבֿיבֿער אוניווערסיטעט.

די פֿאָרשער האָבן געפֿונען די „אורית־ספֿרים“ (די ספֿרי־תּורה פֿונעם עטיאָפּיש־ייִדישן שבֿט „ביתא ישׂראל“) אין די פּריוואַטע היימען פֿון עטלעכע „קעסים“ — די עטיאָפּישע גײַסטיקע פֿירער וואָס וווינען הײַנט אין ישׂראל. די פֿאָרשער האַלטן אַז די אייגנטימער פֿון די טעקסטן האָבן ריזיקירט מיטן לעבן ווען זיי האָבן זיי געבראַכט קיין ישׂראל.

די „אורית־ספֿרים“ נעמען אַרײַן די פֿינעף בענד פֿונעם חומש, שופֿטים, יהושע און רות. אַ טייל פֿון זיי לייענט מען עד־היום בײַ געוויסע שילן פֿון דער „ביתא ישׂראל“.

איינער פֿון די אַנטדעקטע ספֿרים פֿון די עטיאָפּישע ייִדן, געשריבן אויף דער שפּראַך גע’עז Photo by Tel Aviv University

דער פּראָיעקט צו פֿאָרשן די טעקסטן איז טייל פֿון דער פּראָגראַם „תופסי האורית“ בײַם תּל־אָבֿיבֿער אוניווערסיטעט, וואָס איר ציל איז צו שטודירן, פּרעזערווירן און ממשיך זײַן די ביבלישע קולטור־ירושה פֿון די עטיאָפּישע ייִדן. מע האָט ערשט לעצטנס פֿאַרענדיקט די דיגיטאַליזאַציע פֿון די טעקסטן, כּדי דער ברייטער עולם זאָל אויך האָבן צוטריט צו זיי.

אַלע ספֿרים פֿון די עטיאָפּישע ייִדן זענען געשריבן אויף גע’עז, אַ שפּראַך וואָס בלויז די קעסים — די גײַסטיקע פֿירער — קענען און וואָס ווערט איבערגעגעבן פֿון דור צו דור, פֿון די טאַטעס צו די זין.

„אונדזער אַנטדעקונג האָט אַרויסגערופֿן אַ סך אינטערעס איבער דער וועלט בײַ די עקספּערטן אויף דעם געביט,“ האָט געזאָגט ד״ר דלית רום־שילוני, איינע פֿון די פֿאָרשער אינעם פּראָיעקט. „הגם ענלעכע עטיאָפּישע טעקסטן פֿון יענער תּקופֿה און אַפֿילו נאָך פֿריִער זענען אונדז שוין באַקאַנט זענען יענע אַלע קריסטלעכע טעקסטן, נישט ייִדישע. איצט האָבן מיר זיך דערוווּסט אַז די קעסים פֿון ביתא־ישׂראל פֿאַרמאָגן אורית־ספֿרים וואָס זענען מער ווי 600 יאָר אַלט.“

די ביתא־ישׂראל האָבן געליטן שווערע רעפּרעסיעס צוליב זייער אמונה — סײַ אין עטיאָפּיע, וואָס איז בעת די 1980ער געווען אונטער אַ דיקטאַטאַור, סײַ אינעם שכנותדיקן לאַנד סודאַן, וווּהין אַ סך פֿון זיי זענען אַנטלאָפֿן צוליב אַ שרעקלעכן הונגער אין לאַנד. במשך פֿון די 1980ער און אָנהייב 1990ער זענען ס׳רובֿ פֿון די עטיאָפּישע ייִדן עוואַקויִרט געוואָרן קיין ישׂראל.

„מיר האַלטן אַז דאָס געפֿינס איז בלויז דער אָנהייב,“ האָט רום־שילוני געזאָגט. „עס זענען מסתּמא דאָ אַ סך מער קאָפּיעס פֿון די אורית־ספֿרים בײַ די משפּחות פֿון די קעסים איבער ישׂראל און מיר וועלן זיי ווײַטער זוכן. הײַנט לעבן בלויז 18 קעסים, וואָס זענען אויסגעשולט געוואָרן אין עטיאָפּיע און האָבן נאָך דאָס וויסן, און זיי עלטערן זיך שוין. אויב מיר אַרבעטן נישט גיך קאָן מען נאָך פֿאַרלירן דעם טײַערן קולטורעלן אוצר.“

צו לייענען דעם טעקסט אויף ענגליש, גיט אַ קוועטש דאָ.

To read this in English, click here.

Dive In

Republish This Story

Please read before republishing

We’re happy to make this story available to republish for free, unless it originated with JTA, Haaretz or another publication (as indicated on the article) and as long as you follow our guidelines.
You must comply with the following:

  • Credit the Forward
  • Retain our pixel
  • Preserve our canonical link in Google search
  • Add a noindex tag in Google search

See our full guidelines for more information, and this guide for detail about canonical URLs.

To republish, copy the HTML by clicking on the yellow button to the right; it includes our tracking pixel, all paragraph styles and hyperlinks, the author byline and credit to the Forward. It does not include images; to avoid copyright violations, you must add them manually, following our guidelines. Please email us at [email protected], subject line “republish,” with any questions or to let us know what stories you’re picking up.

We don't support Internet Explorer

Please use Chrome, Safari, Firefox, or Edge to view this site.