וווּ געפֿינט מען קעץ אין דער תּורה?Where are cats mentioned in the Torah?
דאָס לשון־קודשדיקע וואָרט „חתול‟, איז עטימאָלאָגיש פֿאַרבונדן מיטן ייִדישן וואָרט „קאַץ‟ און מיטן ענגלישן cat
Image by Wikimedia Commons
די סוּוועניר־קיאָסקן אַרום דער וועלט האָבן זיך לעצטנס אָנגעפֿילט מיט כּלערליי חפֿצים, וואָס האָבן צו טאָן מיט מײַז. אין אַ טייל ערטער, האָבן זיי ממש פֿאַרטריבן די קעץ, סאָוועס און אַנדערע פּאָפּולערע חנעוודיקע באַשעפֿענישן. אין דער אמתן, פֿיגורירט אינעם כינעזישן קאַלענדאַר אַ ראַץ און נישט קיין מויז; ווײַזט אויס, אַז דער עולם באַציט זיך אָבער בעסער צו די קליינע מײַזעלעך, דערפֿאַר האָבן זיי פֿאַרכליניעט דעם סוּוועניר־מאַרק.
ס׳האָבן זיך אויך באַוויזן פֿאַרשיידענע אַרטיקלען און שאלות צו רבנים וועגן דעם אָרט פֿון מײַז אינעם תּנ״ך. זיי ווערן טאַקע דערמאָנט עטלעכע מאָל. צוזאַמען מיט די ראַצן אָדער ענלעכע נאָגערס מיטן נאָמען „חולד‟, ווערן זיי פֿאַררעכנט צווישן די „שמונה שרצים‟ — אַכט באַזונדערס טמאנע חיות. זיי שפּילן אויך אַ פּאָזיטיווע ראָלע: ווען די פּלשתּים האָבן צוגעגנבֿעט בײַ ייִדן דעם אָרון־הברית, האָבן די מײַז אַטאַקירט די פּלשתּים. וואָס שייך די ראַצן, איז בײַ אונדז אַפֿילו געווען אַ נבֿיאה מיטן נאָמען חולדה — „אַ ראַץ‟.
און וואָס טוט זיך אינעם תּנ״ך מיט די קעץ? בעת דער הײַנטיקער פּאָפּולאַריטעט פֿון מײַז איז כּדאַי צו באַשיצן דעם כּבֿוד פֿון זייערע חנעוודיקע שׂונאים. אויפֿן ערשטן בליק, טרעפֿן זיך קעץ בלויז אינעם אַפּאָקריפֿישן „אגרת ירמיהו‟, וואָס איז אָנגענומען געוואָרן בײַ די קריסטן ווי אַ טייל פֿון זייער ביבל, אָבער נישט בײַ ייִדן.
די פֿאָרשער זענען זיך משער, אַז דער „אגרת ירמיהו‟ איז לכתּחילה געווען אָנגעשריבן אויף לשון־קודש. פּאָפּולער איז עס אָבער געוואָרן אויף גריכיש. אַ פֿראַגמענט פֿון דער גריכישער ווערסיע געפֿינט זיך צווישן די מגילות־ים־המלח. באַקומט זיך, אַז דער דאָזיקער טעקסט איז פֿון קדמונים אָן יאָ געווען באַקאַנט בײַ אַ טייל ייִדן ווי אַ כּמו־תּנ״כישער.
דער מחבר מאַכט חוזק פֿון עבֿודה־זרה און שרײַבט, אַז אויף די צלמים פֿון אָפּגעטער פֿליִען אַרויף פֿלעדערמײַז, שוואַלבן און אַנדערע פֿייגל, און עס דראַפּען אויף זיי אַרויף די קעץ.
צי זענען טאַקע נישטאָ קיין קעץ אינעם נאָרמאַטיוון טעקסט פֿונעם תּנ״ך? לאַוו־דווקא. עס קאָן זײַן, אַז אַנשטאָט דעם באַקאַנטן לשון־קודשדיקן „חתול‟ אָדער דעם אַראַמישן „שונרא‟ ווערט באַנוצט אַן אַנדער סינאָנים.
ישעיה הנבֿיא זאָגט פֿאָרויס אינעם קאַפּיטל 13, אַז בבֿל וועט ווערן אַ חורבֿה, וווּ אַנשטאָט מענטשן וועלן זיך באַזעצן רויבן, סאָוועס און פֿאַרשיידענע ווילדע חיות. עס שטייט געשריבן: „וענה איים באַלמנותיו‟. אין דער פּאָפּולענער „אַרטסקראָל‟־אויסגאַבע פֿון תּנ״ך ווערט אָט די פֿראַזע אָפּגעטײַטשט אויף ענגליש ווי „און קעץ וועלן שרײַען איז זייערע הײַזער‟. אין די קריסטלעכע ביבל־איבערזעצונגען ווערט דאָס וואָרט „איים‟ אינטערפּרעטירט ווי „שאַקאַלן‟, „היענעס‟ אָדער סתּם „ווילדע חיות פֿון אינדזלען‟ — צוליב דעם, וואָס „אי‟ איז דער טײַטש אַן אינדזל אויף לשון־קודש.
ווײַטער שעלט ישעיה מיט גרויזאַמע ווערטער אדום און אַנדערע שׂונאי־ישׂראל אינעם קאַפּיטל 34. ווידער זעצט דער „אַרטסקראָל‟ איבער „איים‟ ווי קעץ. פֿאַרוואָס? דער תּרגום טײַטשט אויס דעם דאָזיקן מיסטעריזן וואָרט ווי „חתולין‟, קעץ; רש״י האַלט אויך אַזוי. ממילא, זענען מיט אים מסכּים די פֿרומע איבערזעצער פֿון „אַרטסקראָל‟. ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז אינעם צווייטן פֿאַל זענען אַ טייל ניט־ייִדישע ביבלען אויך מסכּים דערמיט.
דאָס באַקאַנטע לשון־קודשדיקע וואָרט „חתול‟, וואָס טרעפֿט זיך אין ערגעץ נישט אין תּנ״ך, נאָר אַ צאָל מאָל ווערט דערמאָנט אין גמרא און מדרשים, איז עטימאָלאָגיש פֿאַרבונדן מיטן ייִדישן וואָרט „קאַץ‟, מיטן ענגלישן cat און אַ סך ענלעכע טערמינען אין פֿאַרשיידענע שפּראַכן. פֿון וואָס פֿאַר אַ לשון שטאַמען זיי אַלע בלײַבט אַ רעטעניש.
אין געוויסע שפּראַכן איבער דער וועלט קלינגט דאָס וואָרט פֿאַר „קאַץ‟ ענלעך צום קלאַנג פֿונעם קעצישן מיאַוקען. אי אין אַלט־מיצריש, אי אין כינעזיש, הייסט אַ קאַץ „מאַו‟ אָדער „מיִו‟. ס׳קאָן זײַן, אַז דאָס תּנ״כישע וואָרט „איים‟, וואָס אַנטהאַלט דעם קלאַנג „מ‟, געהערט צו דער זעלבער סעריע.
ווי באַקאַנט, זענען קעץ זייער באַשיידענע און מיסטעריעזע בעלי־חיים. קומט אויס, אַז די עטימאָלאָגיע פֿון זייערע נעמען אַרום דער וועלט איז פּונקט אַזוי מיסטעריעז, ווי זיי אַליין. עס ווילט זיך אָבער האָפֿן, אַז דער אַנאָנימער מחבר פֿון תּרגום־ישעיה און רש״י זענען גערעכט: די קעץ זענען יאָ בנימצא אין תּנ״ך!
