פּלאָנטער צווישן מעדיצין און רעליגיעConfusing medicine and religion
קוים פֿאַרבונדן מיט הלכה, שמעקן די ישׂראלדיקע כּללים פֿון קינסטלעכער באַפֿרוכפּערונג מיט ראַסיזם.
Image by Pixababy
מײַנע באַקאַנטע אין ארץ־ישׂראל האָבן זיך פֿאַראינטערעסירט מיטן ענין פֿון קינסטלעכער באַפֿרוכפּערונג. עס איז זיי געווען אַ חידוש זיך צו דערוויסן אַז די דאָנאָרינס („תּורמת‟) פֿון דער איי־צעל מוזן געהערן צו דער זעלבער רעליגיע, ווי די, וואָס וויל ווערן טראָגעדיק („נתּרמת‟). דאָס קלינגט, לכאורה, ווי אַן אויסטערלישער בײַשפּיל פֿון ראַסיזם.
אויף דער וועבזײַט „כּל זכות‟ (www.kolzchut.org.il), וווּ עס ווערן דערקלערט די בירגערלעכע רעכט פֿון ישׂראלים, שטייט געשריבן, אַז די שאלה פֿון דער דאָנאָרינס רעליגיע איז דער ערשטער תּנאַי, לויט וועלכן דער געזונט־מיניסטעריום באַשליסט, צי זי און די קינדערלאָזע פֿרוי זענען אַ גוטער „זיווג‟. די איבעריקע תּנאָים קלינגען מער שׂכלדיק, אָבער אויך גענוג מאָדנע: די דאָנאָרין טאָר נישט זײַן קיין קרובֿה. פֿאַרוואָס טאָר נישט אַ פֿרוי אויסטראָגן אַ קינד פֿון איר אייגענער שוועסטער צי פּלימעניצע? און פֿאַרוואָס טאָר די דאָנאָרין נישט זײַן קיין חתונה־געהאַטע?
דער ערשטער תּנאַי איז באַזונדערס אויסטערליש, בפֿרט ווען עס גייט אַ רייד טאַקע פֿון אַ זיווג. איך קען אַ לעסבישע ייִדישע פֿרוי, וואָס וווינט אין ירושלים און פֿירט זיך אויף פֿרום. לויט איר מיינונג, קומט עס נישט אין סתּירה מיט דער טראַדיציאָנעלער ייִדישקייט. די חבֿרטע האָט אויסגעטראָגן איר איי־צעל.
דאָס פּאָרפֿאָלק איז געגאַנגען זיך צו רעגיסטרירן ווי צוויי מאַמעס פֿונעם זעלבן קינד. אַ סאָציאַלע באַאַמטע האָט פּלוצעם אָנגעהויבן פֿרעגן קשיאות, צי די חבֿרטעס זענען ייִדן. נאָך אַן אָנקלאָג אין דער כּנסת, האָט די דעפּוטאַטקע עאידה תּומאַ־סלימאַן, אַ קריסטלעך־אַראַבישע פֿרוי, געהאָלפֿן צו לייזן די פּראָבלעם. שפּעטער האָט מען דערקלערט די פֿרויען, אַז אין זייער פֿאַל זענען די כּללים מעכאַניש נאָכגעמאַכט נאָך די ישׂראלדיקע געזעצן וועגן קינדער־אַדאָפּטירונג. למשל, אַ ייִדישע משפּחה קאָן נישט אָננעמען אַן אַראַביש קינד. אַחוץ די מאָדנע שאלות וועגן רעליגיע, האָבן די פֿרויען זיך געפֿערלעך אָנגעמוטשעט פֿון דער אַלגעמיינער דיסקרימינאַציע קעגן לעסבישע משפּחות.
אויף דער וועבזײַט „כּל זכות‟ ווערט דערקלערט – און ס׳איז וויכטיק צו באַמערקן – אַז טאָמער די „תּורמת‟ און „נתּרמת‟ געהערן נישט צו דער זעלבער רעליגיעזער גרופּע, קאָן מען אויך באַקומען אַ היתּר אויף דער פּראָצעדור; דאָס פֿאָדערט אָבער אַ קאָמפּליצירטן ביוראָקראַטישן פּראָצעס. פֿאַרוואָס שפּילט רעליגיע בכלל אַ ראָלע אין אַזאַ סענסיטיוון און פּערזענלעכן מעדיצינישן ענין?
לויט דער נאָרמאַטיווער הלכה, מעג אַ ייִדישע משפּחה זיכער אָננעמען קליינע נישט־ייִדישע קינדער. מע דאַרף זיי נאָר פֿאָרמעל מגייר זײַן; געוויינטלעך טוט מען עס, להיפּוך צו די דערוואַקסענע פּאָטענציעלע גרים, אויף אַ גיכן אויטאָמאַטישן אופֿן. דער עטנישער צי רעליגיעזער אָפּשטאַם פֿונעם קינד מאַכט דאָ אַבסאָלוט נישט קיין חילוק. אין די מערבֿדיקע לענדער זענען פֿאַראַן גענוג ייִדישע משפּחות, וואָס אַדאָפּטירן נישט־ייִדישע קינדער און דערציִען זיי ווי ייִדן. אין דעם פֿאַל באַקומט זיך, אַז די ישׂראלדיקע אַדאָפּטירונג־געזעצן זענען פּשוט ראַסיסטישע און האָבן גאָרנישט צו טאָן מיט דער לאָגיק פֿון דער קלאַסישער הלכה־ייִדישקייט.
אויפֿן עצם־ענין פֿון קינסטלעכער באַפֿרוכפּערונג קוקן אַ סך רבנים טאַקע מיט אַ גרויסן חשד. אַפֿילו אויב אַ פֿרוי באַקומט די זרע פֿון איר אייגענעם מאַן, אַסרט מען דאָס צו טאָן אין אַ טייל קהילות, סײַדן מע פֿירט עס דורך אונטער אַ ספּעציעלער שטרענגער השגחה. ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז געוויסע רבנים, אויפֿן סמך פֿון הרבֿ משה פֿײַנשטיין, זענען מתּיר צו באַנוצן זיך דווקא מיט אַ נישט־ייִדישן ספּערמע־דאָנאָר, ווײַל אַ קינד פֿון אַ ייִדישער פֿרוי און אַ צופֿעליקן גוי איז זיכער נישט קיין ממזר. ווידער האָט עס גאָרנישט צו טאָן מיט דער רעליגיעזער אָנגעהעריקייט פֿונעם מאַן.
ס׳איז פֿאַראַן טאַקע אַ נישט־געלייזטע פֿראַגע, ווער איז די מאַמע על־פּי הלכה: די קימפּעטאָרין צי די בעל־הביתטע פֿון דער צעל? מע קאָן אויך גרינג לייזן דעם ספֿק דורך אַ פֿאָרמעלן גיור פֿונעם קינד – און מע טוט טאַקע אַזוי אין אַמעריקע. ווידער האָט עס ווייניק צו טאָן מיט רעליגיע אין אַלגעמיין: אַ קינד פֿון אַ געשמדטער פֿרוי בלײַבט דאָך אַ ייִד. קומט אויס, אַז הגם אין דער דערמאָנטער סיטואַציע שפּירט זיך אַ ווידערקלאַנג פֿון הלכה־שאלות, האָבן די באַגרענעצונגען אַ ראַסיסטישן טעם – אַ שאָד אין אַ וועלטלעך לאַנד, וואָס האַלט זיך פֿאַר אַ דעמאָקראַטיע.
