ווידעאָ: „ אלי אלי“ — אַ ייִדיש ליד געלערנט אין אוישוויץWATCH: ‘‘Eli Eli’’: A Yiddish song learned in Auschwitz
שׂרה נאָמבערג־פּרישטיק זינגט אַ ליד מיט אַן אור־אַלטן רעפֿרען: „מײַן גאָט, פֿאַר וואָס האָסטו מיך פֿאַרלאָזט?“
Image by Wolf Krakowski
די ווידעאָס פֿון שׂרה נאָמבערג־פּרישטיק, וואָס ווערן צוגעגרייט און אַרויפֿגעשטעלט דורכן זינגער וואָלף קראַקאָווסקי, זענען ממש אַן אוצר פֿון מוזיק, פֿאָלקלאָר און געשיכטע.
לעצטנס האָט קראַקאָווסקי אַרויפֿגעשטעלט אַ רירנדיק ליד, וואָס נאָמבערג־פּרישטיק האָט זיך געלערנט אין אוישוויץ. אינעם רעפֿרען פֿונעם ליד הערט מען די ווערטער „אלי אלי למה עזבתּני“ וואָס איז טײַטש „מײַן גאָט, פֿאַר וואָס האָסטו מיך פֿאַרלאָזט?“ כאָטש די ווערטער שטאַמען פֿון תּנ׳׳ך (תּהילים 22), זענען זיי הײַנט בעסער באַקאַנט דער וועלט אויף אַרמיש, ווײַל לויט דער קריסטלעכער טראַדיציע האָט יעזוס זיי ציטירט אויפֿן צלם אויף דער אַרמישער שפּראַך, זײַן מאַמע־לשון.
כאָטש דאָס ליד איז געווען פּאָפּולער אין אוישוויץ, איז עס אַ סך עלטער און שטאַמט, אַ פּנים, פֿון ניו־יאָרק, וווּ יעקבֿ קאָפּל־סאַנדלער האָט עס מחבר געווען פֿאַר באָריס טאָמאַשעווסקיס אַ פּיעסע אין 1896. איך זאָג „אַ פּנים“, ווײַל געוויסע מענטשן, אַרײַנגערעכנט דעם חזן יאָסעלע ראָזענבלאַט, האָבן געטענהט, אַז ס׳איז טאַקע אַ פֿאָלקסליד און אַז סאַנדלער איז געווען אַ שווינדלער פֿאַרן פֿאַרדינען געלט דערפֿון. דער ענין איז געווען אַזאַ הייסער, אַז מע האָט געשריבן צענדליקער אַרטיקלען וועגן דעם אין דער ייִדישער און אַנגלאָ־ייִדישער פּרעסע אין די 1920ער יאָרן.
יאָסעלע ראָזענבלאַטס נוסח פֿונעם ליד קען מען הערן דאָ:
A message from Forverts editor Rukhl Schaechter
I hope you appreciated this article. Before you move on, I wanted to ask you to support the Forverts' 127-year legacy — and its bright future.
In the past, the goal of the Forverts was to Americanize its readers, to encourage them to learn English well and to acculturate to American society. Today, our goal is the reverse: to acquaint readers — especially those with Eastern European roots — with their Jewish cultural heritage, through the Yiddish language, literature, recipes and songs.
Our daily Yiddish content brings you new and creative ways to engage with this vibrant, living language, including Yiddish Wordle, Word of the Day videos, Yiddish cooking demos, new music, poetry and so much more.
— Rukhl Schaechter, Yiddish Editor
