ווידעאָ: ייִדיש ליד באַשרײַבט פֿאַר וואָס מיר זענען אַלע נאַראָניםWATCH: Yiddish song explains why we’re all fools
סאָלאָמאָן שטראַמערס לויבגעזאַנג צום פּעסימיזם איז פֿול מיט הומאָר און האָט וואָס צו זאָגן וועגן די מענטשלעכע באַציִונגען.
בשעת דער צווייטער וועלט־מלחמה האָבן די דײַטשן צעשטערט ס׳רובֿ ייִדישע פּלאַטעס וואָס זיי האָבן געפֿונען. און דאָך האָבן זיך געראַטעוועט טויזנטער אַלטע רעקאָרדירונגען, פּראָדוצירט אין מיזרח־אייראָפּע. ס׳רובֿ פֿון זיי האָט מען אָבער נאָך ניט דיגיטאַליזירט.
לעצטנס האָט דער ראַדיאָ־מוזיי אין האַרטהאַוזן, דרום־דײַטשלאַנד, געשטעלט אויף זײַן יוטוב־קאַנאַל אַ חנעוודיקע רעקאָרדירונג פֿון רומעניע, וואָס מע האָט געמאַכט אין 1929, אין וועלכן דער אַקטיאָר און זינגער סאָלאָמאָן שטראַמער פֿירט אויס דאָס ליד „דער נאַר“. אינעם פּעסימיסטיש ליד באַקלאָגט ער זיך, אַז ניט געקוקט אויף וואָסערע באַשלוסן מע זאָל מאַכן אינעם לעבן, זעט מען סײַ ווי סײַ אויס נאַריש. אַזוי ווי הענק וויליאַמס באַרימט ליד I’ll never get out of this world alive (איך וועל קיינמאָל ניט איבערלעבן די וועלט), וואָס איז טעמאַטיש זייער ענלעך, איז קלאָר פֿונעם זינגען אַז מע מיינט די ווערטער סײַ ערנסט, סײַ ווי אַ וויץ. און אַזוי ווי מאָטי אילאָוויטשעס „יעדער קיינער“, קען מען אויך באַטראַכטן „דער נאַר“ ווי אַ פּראָטעסט קעגן דעם קאָנפֿאָרמיזם, ווײַל ס׳איז קודם־כּל אַ קאָמענטאַר אויף דעם, וואָס אַנדערע זאָגן.
סאָלאָמאָן שטראַמער איז געווען אַ פּאָפּולערער זינגער און אַקטיאָר אין רומעניע. ביז 1926 האָט זײַן טרופּע, „דער רומענער נאַציאָנאַלער הבימה־טעאַטער“, געהאַט אַ מאָנאָפּאָל אויפֿן שפּילן ייִדיש־שפּראַכיקן טעאַטער אין די זימבערג (טראַנסילוואַניע). פֿון 1925 ביז 1930 האָט ער גאַטסראָלירט איבער גאַנץ אייראָפּע און געשפּילט אַ געוויסע צײַט אין לאָנדאָן און ניו־יאָרק. צו יענער צײַט האָט ער אויך געמאַכט מער ווי 70 רעקאָרדירונגען אין רומעניע, דײַטשלאַנד, עסטרײַך, אַמעריקע און ענגלאַנד. אין 1931 האָט ער, צוזאַמען מיט זײַן פֿרוי, די אַקטריסע קלאַרע שטראַמער, זיך באַזעצט אין אַרגענטינע, וווּ זיי זענען באַלד געוואָרן שטערן אויף דער ייִדישער בינע. ער איז אַוועק אין 1978.
