ווידעאָ: ליד באַטאָנט די געפּײַניקטע פֿרויען בעת דעם חורבןVIDEO: Song highlights plight of abused women during the Holocaust
דאָס ליד איז טייל פֿון אַ קאָנצערט באַגרינדעט אויף מעלאָדיעס פֿון דער קאָמפּאָזיטאָרין און פֿידלערין רבֿקה וואָלקשטיין
דעם 27סטן יאַנואַר וועט פֿאָרקומען די פּרעמיערע פֿון אַ קאָנצערט געווידמעט די געליטענע פֿרויען פֿון דער שארית־הפּליטה.
די אונטערנעמונג, וואָס וועט דורכגעפֿירט ווערן 7 אַזייגער אין אָוונט לויט דער ניו־יאָרקער און טאָראָנטער צײַט, וועט באַשטיין סײַ פֿון רעקאָרדירונגען, סײַ פֿון לעבעדיקע לידער־אויספֿירונגען. דער קאָנצערט איז באַגרינדעט אויף מעלאָדיעס פֿון דער קאָמפּאָזיטאָרין און פֿידלערין רבֿקה וואָלקשטיין. אינעם ווידעאָ אויבן הערט מען דאָס ליד „שטילע טרערן: דער לעצטער ייִדישער טאַנגאָ‟, וואָס דינט ווי דער נאָמען און דער לייטמאָטיוו פֿון דער הײַנטיקער מוזיק־פּראָגראַם.
אין די 1990ער האָט ד״ר פּאָלאַ דוד, אַ געראָנטאָלאָגין פֿונעם טאָראָנטאָ־אוניווערסיטעט, אָנגעהויבן זאַמלען גבֿית־עדותן פֿון פֿרויען, וואָס זענען פֿאַרגוואַלדיקט, געפּײַניקט און סטעריליזירט געוואָרן בשעת דעם חורבן. די דאָקטאָרין האָט פֿאָרגעלייגט די געליטענע, זיי זאָלן אָנשרײַבן אייגענע לידער, כּדי צו פֿאַרלײַכטערן די משׂא פֿון זייערע פּסיכאָלאָגישע טראַוומעס. צווישן די געליטענע זענען געווען קרבנות פֿון סאַדיסטישע מעדיצינישע עקספּערימענטן, וואָס ס׳האָט דורכגעפֿירט דער טרויעריק־באַרימטער דאָקטער יאָזעף מענגעלע. בעת דער הײַנטיקער מוזיקאַלישער אונטערנעמונג וועט ד״ר דוד אויפֿטרעטן נעמען אַ וואָרט.
אַ צאָל אַנדערע לידער פֿונעם קאָנצערט, בתוכם „שטילע טרערן‟, האָבן צו טאָן מיט דעם, וואָס די חורבן־פּליטים האָבן געמוזט גנבֿענען, קעגן זייערע מאָראַלישע סטאַנדאַרטן און אײַנשטעלנדיק זיך און די גאַנצע משפּחה אין אַ סכּנת־נפֿשות, כּדי צו באַזאָרגן זייערע הונגעריקע קינדער מיט עסן.
לכתּחילה איז דאָס ליד „שטילע טרערן: דער לעצטער ייִדישער טאַנגאָ‟ געווען אָנגעשריבן אויף ענגליש (What We Went Through). דער פּראָדוסער און זשורנאַליסט דניאל ראָזענבערג האָט עס אַדאַפּטירט אויפֿן סמך פֿון דער ייִדישער איבערזעצונג פֿון דער ישׂראלדיקער ייִדישיסטקע, וויקי אַש. אינעם ווידעאָ זינגט אַבֿיבֿה טשערניק אונטער דער באַגלייטונג פֿונעם אַנסאַמבל „פּאַיאַדאָראַ טאַנגאָ‟. אויפֿן הײַנטיקן קאָנצערט וועלן אויך אויפֿטרעטן לענקאַ ליכטענבערג און אָלגאַ מעלעשטשוק.
דאָס ליד „שטילע טרערן: דער לעצטער ייִדישער טאַנגאָ‟ איז וועגן אַ מאַמע, וואָס איז אַנטלאָפֿן פֿון די נאַציס אין אַ וואַלד צוזאַמען מיט אירע דרײַ קינדער. זי האָט געמוזט זיי איבערלאָזן און אַרײַנדרינגען ווי אַ גנבֿטע אין אַ צופֿעליק דאָרף, צו קריגן אַ ביסל ענסוואַרג. צו איר שוידער, ווען די האָט זיך אומקערט אינעם וואַלד, זענען די קינדער דאָרט ניט געווען. רופֿן זיי אויף קולות האָט זי נישט געטאָרט צוליב דער טויט־סכּנה: זי האָט זיך דאָך געמוזט שטילערהייט אויסבאַהאַלטן פֿון די נאַציסטישע מערדער.
אַבֿיבֿה טשערניק וווינט אין קאַנאַדע. זי זינגט אויף ייִדיש, העברעיִש און לאַדינאָ. מיט אירע קאָנצערטן איז זי אויפֿגעטראָטן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן, ישׂראל, בראַזיל און דובײַ. זי האָט אויך געגרינדעט די זינגערײַ־גרופּע neySHEV.
דער קאַנאַדער אַנסאַמבל „פּאַיאַדאָראַ טאַנגאָ‟, געגרינדעט אין טאָראָנטאָ אינעם יאָר 2013, איז באַקאַנט מיטן אייגנאַרטיקן שפּילן די אַרגענטינער און אורוגווײַער טאַנגאָ־מוזיק. די גרופּע מישט אַרײַן עלעמענטן פֿון דזשעז, מיזרח־אייראָפּעיִשע פֿאָלק־מעלאָדיעס, פֿאַרשיידענע לאַטײַן־אַמעריקאַנער מוזיק־סטילן און אירע אייגענע אימפּראָוויזאַציעס.
אינעם צוגרייטן די הײַנטיקע קאָנצערט־פּראָגראַם האָט זיך אויך באַטייליקט, ווי אַ קאָנסולטאַטין, ד״ר אַנאַ שטערנשיס – אַ באַוווּסטע פֿאָרשערין פֿון ייִדישע לידער, אַ פּראָפֿעסאָרין פֿונעם טאָראָנטער אוניווערסיטעט.
