אַ װיכטיקער פּראָיעקט: מע דיגיטאַליזירט די צײַטשריפֿט „סאָװעטיש הײמלאַנד“A remarkable initiative: The former Yiddish magazine “Sovetish Heymland” is being digitized
Courtesy of yiddish-culture.com
צום ערשטן מאָל אין דער געשיכטע פֿון דער אינטערנעץ האָט מען אָנגעהױבן דיגיטאַליזירן אַלע נומערן פֿונעם אַמאָליקן ייִדישן זשורנאַל „סאָװעטיש הײמלאַנד.“
ביז הײַנט האָט מען אַרױפֿגעשטעלט אױפֿן װעבזײַטל די נומערן פֿון די יאָרן פֿון 1961 ביז 1963. דער זשורנאַל האָט זיך געשלאָסן אין 1991. װי עס שטייט אינעם װעבזײַטל פֿון פּראָיעקט, ווערט די אַרבעט פֿאַרווירקלעכט דורך צוויי פֿונדאַציעס: Heritage Project Foundation (פֿאַראייניקטע שטאַטן) און Yiddish Culture Preservation Foundation (ישׂראל), נאָך דער איניציאַטיוו פֿון ד״ר מאַרק זילבערקוויט — דער גרינדער פֿון ביידע פֿונדאַציעס. אַ שותּף אינעם פּראָיעקט איז דער ייִדיש־רוסישער פֿאַרלאַג „קניזשניקי“. די פֿינאַנציעלע שטיצע קומט פֿונעם אַקאַדעמיקער גריגאָרי רויטבערג — דער פֿאָרזיצער פֿונעם שטיצע־קאָמיטעט בײַם רוסלענדישן ייִדישן קאָנגרעס.
לויטן פּלאַן וועט מען ביז סוף 2024 שוין האָבן דיגיטאַליזירט און אַרויסגעשטעלט אויף דער אינטערנעץ אַלע נומערן פֿונעם זשורנאַל. די איניציאַטיוו איז אַ טייל פֿונעם אַלגעמיינעם פּראָיעקט פֿאַרן אָפּהיטן די ירושה פֿון ייִדיש־קולטור, וואָס די צוויי אויבן־דערמאָנטע פֿונדאַציעס פֿירן דורך.
מיטן מאַכן צוטריטלעך די נומערן דורכן װעבזײַטל און דער נײטיקער פּראָגראַמירונג פֿירט אָן דער לאַנגיאָריקער מיטאַרבעטער פֿון פֿאָרװערטס, שרײַבער און איבערזעצטער יואל מאַטוועיעװ. ער האָט אױך בדעה צונױפֿצושטעלן אַ דאַטן־באַזע פֿון די דאָזיקע מאַטעריאַלן צו פֿאַרגרינגערן דאָס זוכן און פֿאָרשן.
די דיגיטאַליזירטע נומערן פֿון „סאָוועטיש היימלאַנד“ װעט זײַן אַ װיכטיקער רעסורס פֿאַר היסטאָריקערס, פֿאָרשערס פֿון סאָװעטישער קולטור, און סתּם לײענערס װאָס אינטערעסירן זיך אין דער נאָך־מלחמהדיקער ייִדישער ליטעראַטור.
בכלל איז די סאָװעטישע קולטור נאָך דער צווייטער וועלט־מלחמה געװען אַ סתּירותדיקע. אין 1948 האָט סטאַלין אָנגעהױבן ליקװידירן דעם ייִדישן אַנטי־פֿאַשיסטישן קאָמיטעט, און דערמיט אױסגעהרגעט אַ צאָל פֿירנדיקע ייִדישע קולטור־פֿיגורן. ערשט אין די פֿופֿציקער יאָרן האָט מען אין די סאָװעטישע קרײַזן אָנגעהױבן מער אָנצונעמען די ייִדישע ליטעראַטור, און דער שרײַבער אַהרן װערגעליס האָט אױסגעפּועלט דעם נײַעם זשורנאַל אונטערן אױפֿזיכט פֿונעם שרײַבער־פֿאַראײן, װאָס ער האָט אָנגעפֿירט דערמיט.
כאָטש נאָך דער מלחמה האָבן זיך אין סאָװעטן־פֿאַרבאַנד געפֿונען אַ סך װײניקער לײענערס פֿון ייִדיש, און די ייִדישע דערציִונג האָט מען נאָר צום טײל דערלױבט, האָט „סאָװעטיש הײמלאַנד“ געדינט װי אַ ליטעראַרישער מקום־מקלט פֿאַר דער סמעטענע פֿון דער סאָװעטישער ליטעראַרישער װעלט (כאָטש אַלע שרײַבערס האָבן געמוזט פֿאָלגן די פֿאָדערונגען פֿון דער סאָוועטישער מאַכט).
די אױסגאַבע איז נישט נאָר װיכטיק פֿון אַ היסטאָרישן קוקװינקל. צום דרײַסיקסטן יובֿל פֿון זשורנאַל, אין 1991, האָט מען געגרינדעט אַ שרײַבער־סעמינאַר אָנגעפֿירט פֿון װערגעליסן. פֿון יענעם סעמינאַר זײַנען אַרױסגעקומען פּען־מענטשן װאָס אָן זײ װאָלט די נישט־חרדישע ליטעראַרישע קולטור הײַנט געװען אַ סך אָרעמער: באָריס סאַנדלער, גענאַדי עסטרײַך, װעלװל טשערנין — גרינדער פֿון זשורנאַלן און אַלײן שטיצערס פֿון ייִנגערע שרײַבערס.
טשיקאַװע איז, וואָס מאַטװעיעװ האָט אָנגעהױבן לײענען דעם זשורנאַל נאָך ווי אַ תּלמיד אין מיטלשול. אין אַ פֿײסבוק־פּאָסט װעגן דעם דיגיטאַליזירונג־פּראָיעקט, שרײַבט ער אַז ער האָט בעת דעם ענגליש־קלאַס, אונטערן טיש, געמישט די בלעטער פֿון אַ נומער „סאָוועטיש היימלאַנד“. „איך האָב פֿײַנט געהאַט יענע שפּראַך בתּכלית־השׂינאה,“ שרײַבט ער, כאָטש ענגליש איז „גלאָבאַליש, צו אַל די שװאַרצע יאָר.“ צװישן זײַנע פֿיל אַנדערע מעשׂים, האָט מאַטװעיעװ, צוזאַמען מיט זײַנע שטיצערס, שױן אָנגעהױבן גלאָבאַליזירן, דרך דער אינטערנעץ, די רײַכע קולטור־ירושה פֿון אַ װיכטיקער מאָדערנער ייִדישער צײַשריפֿט.
ס׳איז כּדאַי צו דערמאָנען, אַז נאָר געצײלטע פֿון אַזעלכע װיכטיקע אױסגאַבעס האָבן שוין זוכה געװען צו אַ פֿולשטענדיקער דיגיטאַליזירונג. דער פֿאָרװערטס למשל געפֿינט זיך גאַנצערהײט אין דער נאַציאָנאַלער ביבליאָטעק אין ישׂראל, נאָר „די גאָלדענע קײט“, „די צוקונפֿט“, און אַנדערע ייִדישע ליטעראַישע זשורנאַלן זײַנען נאָך נישט דיגיטאַליזירט געװאָרן.
