Skip To Content
JEWISH. INDEPENDENT. NONPROFIT.
Yiddish

רעפֿעראַט אויף ייִדיש וועגן אַ זאָנדערקאָמאַנדאָ־טאָגבוךLecture in Yiddish on a Sonderkommando diary

מרים טרין וועט רעדן וועגן זלמן גראַדאָווסקי, אַ ייִד וואָס האָט געשריבן גבֿית־עדותן אין אוישוויץ.

כּדי אָפּצומערקן דעם אינטערנאַציאָנאַלן חורבן־טאָג, מיטוואָך דעם 27סטן יאַנואַר, אָרדנט אײַן דער „אַרבעטער־רינג“ אַ פּראָגראַם, אין וועלכער די ייִדיש־לערערין און ליטעראַטור־פֿאָרשערין מרים טרין וועט האַלטן אַ רעפֿעראַט וועגן זלמן גראַדאָווסקי.

גראַדאָווסקי, אַ תּושבֿ פֿון סוּוואַלק, פּוילן, וועמען מע האָט צוויי יאָר געצוווּנגען צו דינען אין דער זאָנדערקאָמאַנדאָ אין אוישוויץ און פֿאַרברענען די קערפּערס פֿון די פֿאַרגאַזטע ייִדן, האָט געפֿירט אַ טאָגבוך אויף ייִדיש. כאָטש ער איז אַליין אומגעקומען דעם 7טן אָקטאָבער 1944, אינעם אויפֿשטאַנד פֿון די זאָנדערקאָמאַנדאָ־אַרבעטער, האָט מען נאָך דער מלחמה אַנטדעקט זײַן גבֿית־עדות און אים צונויפֿגעשטעלט און פּובליקירט. מע קען אים לייענען דאָ.

טרינס רעפֿעראַט, וואָס זי וועט האַלטן אויף ייִדיש, וועט פֿאָרקומען 1:30 נאָכמיטאָג ניו־יאָרקער צײַט. דער אײַנטריט איז בחינם אָבער מע מוז זיך פֿאַרשרײַבן פֿון פֿריִער דאָ.

וויסנדיק אַז ער וועט מסתּמא באַלד דערהרגעט ווערן, האָט גראַדאָווסקי דעם 6סטן סעפּטעמבער 1944 געשריבן די־אָ ווערטער: „איך שרײַב די שורות אין מאָמענטן פֿון גרעסטן געפֿאַר און אויפֿרעגונג. זאָל די צוקונפֿט אורטיילן לויט מײַנע שריפֿטן וועגן אונדז און זאָל די וועלט אין זיי זען אַ טראָפּן, אַ מינימום פֿון דער שוידערלעכער, טראַגישער טויטנוועלט, אין וועלכער מיר האָבן געלעבט.“

Dive In

    Republish This Story

    Please read before republishing

    We’re happy to make this story available to republish for free, unless it originated with JTA, Haaretz or another publication (as indicated on the article) and as long as you follow our guidelines. You must credit the Forward, retain our pixel and preserve our canonical link in Google search.  See our full guidelines for more information, and this guide for detail about canonical URLs.

    To republish, copy the HTML by clicking on the yellow button to the right; it includes our tracking pixel, all paragraph styles and hyperlinks, the author byline and credit to the Forward. It does not include images; to avoid copyright violations, you must add them manually, following our guidelines. Please email us at [email protected], subject line “republish,” with any questions or to let us know what stories you’re picking up.

    We don't support Internet Explorer

    Please use Chrome, Safari, Firefox, or Edge to view this site.