טעאַטער אָנלײַן: „דער קעניג פֿון לאַמפּעדוסע‟, באַזירט אויף אַן אמתער געשיכטעYiddish theater online: “The King of Lampedusa”, based on a true story (with English subtitles)
אַ ייִדישער סאָלדאַט ווערט קעניג איבער אַן איטאַליענישן אינדזל בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה.
Image by jewishmuseum.org.uk
דאָנערשטיק, דעם 24סטן יוני, וועט מען אָנלײַן אויפֿפֿירן אויף ייִדיש מיט ענגלישע אונטערקעפּלעך, אַן אויסצוג פֿון דער פּיעסע, „דער קעניג פֿון לאַמפּעדוסע‟, וואָס דערציילט אַן אומגלייבלעכע מעשׂה וועגן אַ ייִדישן סאָלדאַט בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה.
די פּיעסע, וואָס איז אָנגעשריבן געוואָרן פֿון שמואל י. האַרנדאָרף אויפֿן סמך פֿון אַן אמתער געשיכטע, איז אויפֿגעפֿירט געוואָרן אין 1943 און האָט שטאַרק אויסגענומען בײַם עולם.
געשען איז אַזוי: דעם 10טן יולי 1941 האָט אַ ייִדישער פּילאָט פֿונעם בריטישן לופֿטפֿלאָט, סידני כּהן, געדאַרפֿט מאַכן אַ נויטלאַנדונג אויף לאַמפּעדוסע, אַ קליינעם איטאַליענישן אינדזל צוויי הונדערט קילאָמעטער דרום פֿון סיציליע. צו יענער צײַט האָט איטאַליע געמאַכט יד־אַחת מיט נאַצי־דײַטשלאַנד און אויפֿן אינדזל איז געווען סטאַציאָנירט אַ גאַרניזאָן פֿון איבער פֿיר טויזנט איטאַליענישע סאָלדאַטן. האָט כּהן אַוודאי געמיינט, אַז ער און זײַן קליינע מאַנשאַפֿט וועלן זיך מוזן אונטערגעבן און אַרײַנגיין אין קריגס־געפֿאַנגענשאַפֿט.
אָבער ווען די איטאַליענער זײַנען אָנגעקומען, האָבן זיי געפֿאָכעט מיט ווײַסע פֿענער: זיי האָבן דווקא געוואָלט קאַפּיטולירן! האָבן זיי פֿאַר אים אונטערגעשריבן אַ פּאַפּיר און זיך אונטערגעגעבן דער בריטישער מאַכט.
אין דער היים איז סידני כּהן געווען אַ פּשוטער שנײַדער־געזעל פֿונעם לאָנדאָנער איסט־ענד. אָבער ווען ער איז אַהיימגעקומען פֿון לאַמפּעדוסע, האָבן אים זײַנע לאַנדסלײַט געטראָגן אויף די הענט ווי אַ העלד פֿון דער מלחמה.
האַרנדאָרף האָט פֿאַרוואַנדלט כּהנס געשיכטע אין אַ ייִדישן מיוזיקל, וואָס מע האָט אויפֿגעפֿירט אין אַ טעאַטער אין מיזרח־לאָנדאָן כּמעט אַ האַלב יאָר לאַנג, פֿון 1943 ביז 1944. זי איז איינע פֿון די רעלאַטיוו ווייניק אָריגינעלע ייִדישע פּיעסעס וואָס מע האָט פּראָדוצירט אין לאָנדאָן.
אַ טייל געשעענישן אין דער פּיעסע זענען נישט אַקוראַט, ווי, למשל, אַז דער ייִדישער פּילאָט ווערט געקרוינט ווי דער קעניג פֿונעם אינדזל, לויטן באַפֿעל פֿון ווינסטאָן טשערטשיל. אין דער אמתן איז סידני כּהן אומגעקומען אין 1946: פֿליִענדיק אַהיים קיין ענגלאַנד, איז זײַן עראָפּלאַן נעלם געוואָרן. ביז הײַנט ווייסט קיינער נישט וווּ זײַן געביין איז אַהינגעקומען.
אין 2003 האָט ד”ר העטער וואַלענסיע אַרויסגעגעבן אַ צוויישפּראַכיקע אויסגאַבע פֿון „דער קעניג פֿון לאַמפּעדוסע‟, וואָס זי האָט אַליין באַאַרבעט און רעדאַקטירט. איר באַאַרבעטונג דינט ווי דער באַזיס פֿאַר דער איצטיקער פֿאָרלייענונג. מע וועט פֿאָרלייענען בלויז אַן אויסצוג פֿונעם ערשטן אַקט, אָבער מע פּלאַנירט צו שטעלן די גאַנצע פּיעסע אויף דער בינע אין פֿרילינג 2022. מע וועט דאָס מאָל אויך הערן אַ טייל פֿון דער אָריגינעלער מוזיק.
די פֿאָרלייענונג ווערט רעזשיסירט פֿון ד”ר חיהלע ביר, וואָס זי האָט צוגעצויגן אַ גרויסן אַנסאַמבל מיט ייִדיש־רעדנדיקע אַקטיאָרן. צווישן זיי זײַנען דאָ עטלעכע באַקאַנטע נעמען פֿון דער לאָנדאָנער ייִדיש־וועלט, ווי, למשל, ד”ר וויווי לאַקס און טאַמאַראַ גליסאָן פֿריידבערג. פֿאַר דער פֿאָרשטעלונג וועט ד”ר וואַלענסיע געבן אַן אַרײַנפֿיר וועגן דער פּיעסע און וועגן איר באַאַרבעטונג. בילעטן אויף דער פֿאָרשטעלונג קען מען באַשטעלן דאָ.
