דעם יום־הזכּרון קען איך נישט זײַן בײַ דײַן קבֿרOn this Yom Hazikaron, I can’t visit your grave
יעדעס יאָר באַזוכט די מחברטע דעם קבֿר פֿון איר אַמאָליקן געליבטן, אָבער במשך פֿון דער קאָראָנאַ־תּקופֿה מוז זי אים באַוויינען אויף אַן אַנדער אופֿן.
Image by Adina Horwich
די וואָך מערקן מיר אָפּ יום־הזכּרון.
נאָך דעם ווי איך האָב עולה געווען פֿון מאָנטרעאָל אין 1975 האָב איך אָפּגעמערקט יום־הזכּרון ווי אַלע ישׂראלים אָבער קיין טיפֿע פּערזענלעכע פֿאַרבינדונג דערצו האָב איך נישט געהאַט ווײַל כ׳האָב קיינעם נישט געקענט וואָס איז דערהרגעט געוואָרן אין מיליטער. (אין יענע יאָרן האָט מען נאָך נישט געהאַט אַרײַנגערעכנט די קרבנות פֿון טעראָריסטישע אַטאַקן, ווי מע טוט הײַנט.)
אָבער דעם 10טן יוני 1982 האָט זיך דאָס אַלץ געביטן, ווען יאיר, אַ יונגערמאַן וואָס איז מיר געווען זייער טײַער, אַ בחור מיט וועמען כ׳האָב געהאָפֿט חתונה צו האָבן, איז אומגעקומען אין לבֿנון בעת דער „אָפּעראַציע: שלום פֿאַרן גליל‟.
שמואל יאיר לאַנדאַו האָט עולה געווען פֿון די פֿאַראייניקטע שטאַטן אין 1969. ער איז געווען אַ „הסדר‟־תּלמיד בײַ דער ישיבֿת הכּותל, אַ 23־יאָריקער בחור וואָס האָט שוין געהאַלטן בײַם פֿאַרענדיקן זײַן מיליטערישן דינסט אינעם טאַנק־קאָרפּוס ווען דער טאַנק אין וועלכן ער איז געזעסן איז אויפֿגעריסן געוואָרן און ער איז אומגעקומען.
צוליב דעם וואָס איך בין בלויז געווען „זײַן חבֿרטע‟, בין איך נישט געווען פֿאַררעכנט ווי אַ טייל פֿון דער משפּחה, האָב איך איינע אַליין אים באַוויינט. ס׳האָט געדויערט אַ סך יאָרן ביז איך האָב אַליין פֿאַרשטאַנען אַז יאירס טויט איז בײַ מיר געווען אַ טראַוומאַטישע איבערלעבונג, אַ זאַך וואָס האָט מיך געביטן אויפֿן גאַנצן לעבן.
Image by Adina Horwich
זינט דעמאָלט בין איך יעדן יום־הזכּרון געפֿאָרן צו זײַן קבֿר אינעם מיליטערישן בית־עולם אויפֿן הר־הרצל — אַפֿילו נאָך דעם ווי איך האָב חתונה געהאַט מיט אַ צווייטן, און דערנאָך זיך געגט מיט אים.
הײַיאָר אָבער, צוליב דעם קאָראָנאַ־ווירוס, מוז איך בלײַבן אין דער היים. וועל איך נישט קענען, ווי יעדעס יאָר, כאַפּן אַן אויטאָבוס און דערנאָך צוגיין צו פֿוס, אין איינעם מיט טויזנטער אַנדערע ישׂראלים.
איך וועל נישט אויסזוכן קיין שטיינדעלע אַוועקצולייגן אויף זײַן קבֿר. איך וועל נישט זען דאָס יאָרצײַט־ליכטל וואָס פֿלאַקערט איבער זײַן מצבֿה אינעם יום־הזכּרון, באַהאָנגען מיט דער שוואַרצער לענטע און גאָרטן־נעגעלע אַזוי ווי צה״ל טוט יעדעס יאָר פֿאַר די געפֿאַלענע. איך וועל נישט זיצן דאָרט מיט מײַן העפֿטל, פֿאַרשרײַבנדיק אַלץ וואָס ס׳איז בײַ מיר פֿאָרגעקומען זינט מײַן פֿריִערדיקן וויזיט.
כ׳וועל נישט זײַן דאָרט ווען פּונקט עלף אַ זייגער אין דער פֿרי וועט מען הערן אויף אַלע הילכערס, אויף טעלעוויזיע און ראַדיאָ איבערן לאַנד די האַרץ־רײַסנדיקע צוויי־מינוטיקע סירענע. מיט געבויגענע קעפּ וועלן ישׂראלים איבערן לאַנד שטיין אויף אַכטונג און שווײַגן מיט צער און ייִראת־הכּבֿוד. מע וועט הערן די רעדעס, עטלעכע קאַפּיטלעך תּהילים, אל מלא רחמים און קדיש רעציטירט פֿון אַ פֿאַראָבֿלטן טאַטן אָדער זון, און צום סוף — דעם קאַנאָן־סאַלוט.
הײַיאָר וועל איך נישט זײַן בײַ דײַן קבֿר, יאיר. אָבער נאָך דער נאַציאָנאַלער צערעמאָניע עלף אַזייגער וועל איך זיך אַוועקזעצן פֿאַרן טעלעוויזאָר און במשך פֿונעם טאָג קוקן אויף די דאָקומענטאַרן און אינטערוויוען מיט משפּחה און פֿרײַנד פֿון די געפֿאַלענע, הערן די רירנדיקע געשיכטעס פֿון אונדזערע העלדישע סאָלדאַטן, ביז אַכט אַ זייגער אין אָוונט, ווען אונזער טרויערטאָג וועט פֿאַרוואַנדלט ווערן אין יום־העצמאות.
איך קען הײַיאָר נישט זײַן בײַ דיר, יאיר. זאָלסט נאָר האָבן אַ ליכטיקן גן־עדן.
