Skip To Content
JEWISH. INDEPENDENT. NONPROFIT.
Yiddish

אַטעיִזם ווי אַ מין אמונהAtheism as a faith itself

הרבֿ אַבֿרהם חן האָט געגלייבט, אַז אַן אַטעיִסט קאָן זײַן אַ צדיק, ווײַל ער גלייבט באמונה־שלמה אין מענטשלעכע אידעאַלן.

המשך פֿונעם אַרטיקל, קען אַן אַטעיִסט גלייבן אין גאָט?

די פֿאַרגאַנגענע וואָך האָב איך דערציילט אונדזערע לייענער וועגן אַן ענין, וואָס זעט אויס, אויפֿן ערשטן בליק, ווי אַ בפֿירושע סתּירה.

הרבֿ אַבֿרהם־יהודה חן (1877-1957), אַ פּראָמינענטער חב‟דניק, האָט געהאַלטן דעם רוסישן אַנטי־רעליגיעזן אַנאַרכיסט פּיאָטר קראָפּאָטקין פֿאַר אַ גרויסן צדיק און דעם באַרימטן אינדישן דענקער ראַבינדראַנאַט טאַגאָר פֿאַר אַ מעגלעכן ייִד ברוחניות, אַ פּאָטענציעלן גר, הגם יענער איז געווען פֿאָרמעל אַ הינדוס, און למעשׂה אַ מין אַגנאָסטיקער.

הרבֿ חן איז אויך געווען אַ באַקאַנטער כּלל־טוער און געשפּילט אַ וויכטיקע ראָלע אינעם פֿאַרטיידיקן מענדל בייליסן אין געריכט בעת דעם טרויעריק באַקאַנטן בלוט־בילבול. שפּעטער איז ער אָנגעקומען קיין ארץ־ישׂראל, וווּ ער האָט מקרבֿ געווען דעם נישט לאַנג צוריק פֿאַרשטאָרבענעם רבֿ עדין שטיינזאַלץ.

אַמאָל איז דאָס אָפּלייקענען גאָט געווען אַ קלאָרער סימן, אַז אַ ייִד וויל זיך אין גאַנצן אָפּרײַסן פֿון זײַן פֿאָלק, פֿון זײַן טראַדיציע, אַז אַנשטאָט דעם באַשעפֿער גלייבט ער בלויז אין הפֿקר־לעבן. סײַ קוק, סײַ חן האָבן אָבער געגלייבט, אַז דער הײַנטיקער אַטעיִזם איז אינגאַנצן אַנדערש. אַ פּרינציפּיעלער אַפּיקורס וואַרפֿט אָפּ גראָבע, פֿאַרגליווערטע פֿאָרעמס פֿון רעליגיע דווקא צוליב עטישע איבערצײַגונגען, ערנסטע סתּירות מיט דער מאָדערנער וויסנשאַפֿט און סאָציאַלע פּראָבלעמען פֿון אָרגאַניזירטע מאַסן־רעליגיעס. ער וויל נישט גיין אויף הפֿקר; ער וויל באַפֿרײַען זיך און אַנדערע מענטשן פֿון דעם, וואָס זעט פֿאַר אים אויס דווקא אומעטיש און ווילד.

הרבֿ קוק האָט געשריבן, אַז די וועלט בכלל און ייִדישקייט בפֿרט נייטיקט זיך אין אַטעיִזם, ווײַל דער אַטעיִסטישער געדאַנקען־גאַנג העלפֿט אויסצורייניקן די אמונה פֿון פֿאַלשע עלעמענטן. ער פֿלעגט זאָגן, אַז אין אַזאַ מין גאָט, וואָס אַטעיִזם לייקנט אָפּ, איז טאַקע נישט כּדאַי צו גלייבן. לויט הרבֿ חן, קאָן אַן אַטעיִסט זײַן אַ צדיק, ווײַל ער גלייבט באמונה־שלמה אין מענטשלעכע אידעאַלן, אין גוטע אַבסאָלוטע פּרינציפּן, כאָטש צוליב סאָציאַלע און קולטורעלע סיבות וויל ער נישט פֿאַרגלײַכן זײַן אַבסאָלוט מיטן „אַלטן‟ גאָט פֿון די באָבע־זיידעס.

אויף שטיינזאַלצן האָט אַזאַ צוגאַנג שטאַרק געפּועלט. דער צוקונפֿטיקער רבֿ איז דערצויגן געוואָרן אין אַ פּרינציפּיעל אַטעיִסטישער סאָציאַליסטישער משפּחה און סבֿיבֿה. ווען דער יונגער שטיינזאַלץ האָט זיך באַקענט מיט הרבֿ חן, האָט יענער אים ביסלעכווײַז, מיט פֿרײַנדלעכע וואַרעמע ווערטער, אויפֿגעוויזן, אַז אַטעיִזם קאָן זײַן אַן ערלעכער טראָט צום אייבערשטן, אַ סימן פֿון ערנסטע גײַסטיקע זוכענישן. אַן אַפּיקורס שטעלט זיך אָבער אויפֿן האַלבן וועג און וויל זיך נישט באַקענען מיט מער ראַפֿינירטע אָפּטײַטשן פֿון רוחניות. במשך פֿון זײַן לעבן, האָט שטיינזאַלץ אָפֿט געפֿירט וויכּוחים מיט אַטעיִסטן. זײַענדיק אַליין אַ געוועזענער כּופֿר, האָט ער געוווּסט, אַז אַפּיקורסות קאָן אויך זײַן אַ מין פֿאַרקערטע אמונה, אַ פּראָטעסט־גלויבן אין אַ הויכן אידעאַל — אין אַ מער דערהויבענעם גאָט, ווי פֿאַרשיידענע גראָבע און פֿאַלשע מיספֿאַרשטייענישן פֿון רעליגיע.

ענלעכע זאַכן שרײַבֿט ידידה כּהן — אַ באַקאַנטע קבלה־לערערין אין צפֿת, אַ נאָכפֿאָלגערין פֿונעם גרויסן מקובל יהודה־לייב אַשלג, וועלכער האָט געלעבט אין דער זעלבער תּקופֿה, ווי הרבֿ קוק און הרבֿ חן, און זיך באַצויגן אויך צו קיבוצניקעס און אַנדערע אידעאַליסטישע וועלטלעכע מענטשן מיט סימפּאַטיע. זײַענדיק אַ מאָדערן־אָרטאָדאָקסישע צי אַ מאָדערן־חרדישע פֿרוי, איז כּהן אָפֿן צו דער סעקולערער וועלט, אָבער טיף פֿאַרטאָן אין קבלה־ענינים. זי שרײַבט, אַז אויב אַ מענטש וואָס וויל לערנען קבלה פֿילט זיך אומבאַקוועם ווען מע דערמאָנט גאָט, מעג ער טראַכטן, למשל, פֿונעם „ליבשאַפֿט־כּוח‟ אָדער „קוואַל פֿון אַלץ‟. אין איר ענגליש בוך A Tapestry for the Soul („אַ טעפּעך פֿאַר דער נשמה‟) באַנוצט זי זיך אַליין כּסדר מיטן אויסדרוק The One אַנשטאָט God. שטאַמען שטאַמט אַזאַ אויסדרוק, זעט אויס, פֿון נעאָ־פּלאַטאָנישער פֿילאָסאָפֿיע.

בקיצור, מיר לעבן הײַנט אין אַ וועלט פֿון ווײַט־אַנטוויקלטע, קאָמפּליצירטע געדאַנקען. עס טרעפֿט אַמאָל, אַז אַ פֿרומער ייִד פֿון אַ גאַנץ יאָר, אויב מע פֿרעגט אים וועגן גאָט, זאָגט אַרויס, נעבעך, געפֿערלעכע שטותים – נישט געשטויגן, נישט געפֿלויגן. און עס טרעפֿט אויך פֿאַרקערט, אַז די וועזן־אידעאַלן פֿון אַן אַטעיִסט שטימען מיט אַ פֿילאָסאָפֿישער צי מיסטישער „נעגאַטיווער טעאָלאָגיע‟ — דעם טראַדיציאָנעלן ייִדישן גלויבן, אַז דער רבונו־של־עולם איז מחוץ וועלכע־ניט־איז מענטשלעכע קאָנצעפּציעס.

A message from our CEO & publisher Rachel Fishman Feddersen

I hope you appreciated this article. Before you move on, I wanted to ask you to support the Forward’s award-winning journalism during our High Holiday Monthly Donor Drive.

If you’ve turned to the Forward in the past 12 months to better understand the world around you, we hope you will support us with a gift now. Your support has a direct impact, giving us the resources we need to report from Israel and around the U.S., across college campuses, and wherever there is news of importance to American Jews.

Make a monthly or one-time gift and support Jewish journalism throughout 5785. The first six months of your monthly gift will be matched for twice the investment in independent Jewish journalism. 

—  Rukhl Schaechter, Yiddish Editor

Join our mission to tell the Jewish story fully and fairly.

Dive In

    Republish This Story

    Please read before republishing

    We’re happy to make this story available to republish for free, unless it originated with JTA, Haaretz or another publication (as indicated on the article) and as long as you follow our guidelines. You must credit the Forward, retain our pixel and preserve our canonical link in Google search.  See our full guidelines for more information, and this guide for detail about canonical URLs.

    To republish, copy the HTML by clicking on the yellow button to the right; it includes our tracking pixel, all paragraph styles and hyperlinks, the author byline and credit to the Forward. It does not include images; to avoid copyright violations, you must add them manually, following our guidelines. Please email us at [email protected], subject line “republish,” with any questions or to let us know what stories you’re picking up.

    We don't support Internet Explorer

    Please use Chrome, Safari, Firefox, or Edge to view this site.