Skip To Content
JEWISH. INDEPENDENT. NONPROFIT.
Yiddish

ווידעאָ: פּאָל ראָבסאָן זינגט אַ ייִדיש וויגלידWATCH: Paul Robeson Sings a Yiddish Lullaby

דער אַפֿראָ־אַמעריקאַנער זינגער האָט געהאַלטן, אַז שפּראַך איז אַ וויכטיקער טייל פֿון אַן עכטער נאַציאָנאַלער קולטור.

וויפֿל אַפֿראָ־אַמעריקאַנער האָבן אין דער ערשטער העלפֿט פֿונעם פֿאַרגאַנגענעם יאָרהונדערט געקענט ייִדיש? ס׳איז נישט אַזאַ מאָדנע פֿראַגע. מע דערציילט, אַז דער וועלט־באַרימטער דזשעז־מוזיקער און זינגער לויִ אַרמסטראָנג האָט, צום ווייניקסטן, פֿאַרשטאַנען ייִדיש ווײַל ער איז קינדווײַז דערצויגן געוואָרן בײַ אַ ייִדישער משפּחה.

צי אַרמסטראָנג האָט טאַקע געקענט ייִדיש, אָדער געוווּסט בלויז געוויסע אויסדרוקן, בלײַבט נאָך אַלץ אַ רעטעניש, נאָר אַן אַנדער גוט באַקאַנטער אַפֿראָ־אַמעריקאַנער — דער לינק־געשטימטער זינגער און אַקטיאָר, פּאָל ראָבסאָן — האָט כּסדר געזונגען אויף ייִדיש און טאַקע געקענט די שפּראַך. להיפּוך צו אַרמסטראָנגן, וועלכער האָט געדינט ווי אַ מין אומאָפֿיציעלער קולטור־אַמבאַסאַדאָר פֿון די פֿאַראייניקטע שטאַטן, איז ראָבסאָן געווען אַן אויסגעשפּראָכענער קעגנער פֿונעם אַמעריקאַנער קאַפּיטאַליזם און אַ שטיקל ייִדישיסט. אין דער שפּראַך האָט ער זיך פֿאַרליבט, אין אַ גרויסער מאָס, צוליב אידעאָלאָגישע סיבות און זײַן פֿרײַנדשאַפֿט מיט די ייִדישע לינקע.

אין איר בוך, „אַן אוצר פֿון ייִדישע פֿאָלקסלידער‟, ברענגט די באַקאַנטע פֿאָלקלאָריסטקע רות רובין אַ גאַנצע ריי ווערק, וואָס הייבן זיך אָן מיט די ווערטער, „שלאָף, מײַן קינד‟. דאָס ליד האָט אַ קלאָרן סאָציאַליסטישן טעם און מסתּמא צוליב דעם איז עס באַזונדערס געפֿעלן געוואָרן ראָבסאָנען. עס זענען באַקאַנט צוויי ענגלישע פּאָעטישע איבערזעצונגען דערפֿון, פֿון אויגוסט (גאָס) טײַלער און הערשל האַרטמאַן. אין איר אַרכיוו, דערמאָנט רובין אַן אַנדער רעקאָרדירונג – פֿון ב. סילין, געשאַפֿן אין 1957.

פּאָל ראָבסאָן (1976-1898) איז געבוירן געוואָרן בײַ אַ משפּחה פֿון אַ פּרעסביטעריאַנישן פּאַסטאָר און אַ שול־לערערקע אין פּרינסטאָן, ניו־דזשערזי. זײַן טאַטע, געבוירן ווי אַ שקלאַף, איז אין זײַן יוגנט אַנטלאָפֿן פֿון דער פּלאַנטאַציע. זײַן זון, פּאָל, זײַענדיק אַ געראָטענער סטונדענט, מוזיקער און ספּאָרטלער, האָט פֿאַרענדיקט די יוריספּרודענץ־שול בײַם קאָלומביע־אוניווערסיטעט – גאָר אַ זעלטענע זאַך פֿאַר אַן אַפֿראָ־אַמעריקאַנער אין יענער צײַט – אָבער צוליב דער אומעטומיקער ראַסע־דיסקרימינאַציע האָט ער נישט געקאָנט קריגן אַרבעט ווי אַן אַדוואָקאַט. איז ער געוואָרן אַ פּראָפֿעסיאָנעלער זינגער און אַקטיאָר.

הגם זײַנע אָבֿות האָבן גערעדט אויף דער שפּראַך איגבאָ, האָט ראָבסאָן אין די 1930ער זיך אויסגעלערנט סוואַהילי, אָפֿט באַטראַכט דעמאָלט ווי אַ פֿאַראייניקונג־סימבאָל פֿון דער אַפֿריקאַנער קולטור. זינגענדיק און שפּילנדיק אויף דער סצענע אויף צענדליקער לשונות, האָט ער ערנסט שטודירט און גוט פֿאַרשטאַנען עטלעכע שפּראַכן, אַרײַנגערעכנט רוסיש, כינעזיש און ייִדיש. ער האָט אָנגעהויבן לערנען מאַמע־לשון נאָך זײַענדיק אַ סטודענט. ווײַזט אויס, דער זינגער האָט מסכּים געווען מיט די ייִדישיסטן, אַז די אמתע ייִדישקייט מוז זײַן פֿאַרבונדן מיט דער ייִדישער שפּראַך – פּונקט אַזוי ווי עכטע אַפֿראָ־אַפֿריקאַנישקייט דאַרף האָבן אַן אייגן לשון צי לשונות.

אין 1995 האָט האַרטמאַן דערציילט אַן אינטערעסאַנטע מעשׂה אין דער ייִדישיסטישער בליצפּאָסט־ליסטע „מענדעלע‟. אַ דאַנק ראָבסאָנס השפּעה, האָט די קריסטלעכע אירלענדיש־אַמעריקאַנער קאָמפּאָזיטאָרין און פּיאַניסטקע סעלעסט לעדערער איין מאָל געשפּילט דאָס דאָזיקע ייִדישע וויגליד בעת אַ זונטיק־געבעט אין אַ פּראָטעסטאַנטישן קלויסטער אין סטאַטען־אײַלענד, דווקא לכּבֿוד ראָש־השנה! אַ גילגול פֿון אַ ניגון!

Dive In

    Republish This Story

    Please read before republishing

    We’re happy to make this story available to republish for free, unless it originated with JTA, Haaretz or another publication (as indicated on the article) and as long as you follow our guidelines. You must credit the Forward, retain our pixel and preserve our canonical link in Google search.  See our full guidelines for more information, and this guide for detail about canonical URLs.

    To republish, copy the HTML by clicking on the yellow button to the right; it includes our tracking pixel, all paragraph styles and hyperlinks, the author byline and credit to the Forward. It does not include images; to avoid copyright violations, you must add them manually, following our guidelines. Please email us at [email protected], subject line “republish,” with any questions or to let us know what stories you’re picking up.

    We don't support Internet Explorer

    Please use Chrome, Safari, Firefox, or Edge to view this site.