ווידעאָ: ווי אַן עטיקעט־לעקציע האָט אינספּירירט אַ יונגערמאַנס חשבון־הנפֿשVIDEO: How an etiquette lesson inspired a young man’s spiritual journey
הרבֿ מלאך דערציילט די מעשׂה אויף אַ חסידישן ייִדיש פֿול מיט הומאָר, וואָס איז נישט צופֿעליק: ער איז אויך אַ באַקאַנטער בדחן.
Image by wikimedia
ס׳רובֿ ייִדן מיינען מסתּמא אַז דאָס „עסן ווי אַ ייִד‟ רעדט זיך בלויז וועגן כּשרות. אין דעם ווידעאָ דערקלערט הרבֿ אַבֿרהם־מרדכי מלאך, אַז די תּורה לערנט אונדז נאָך אַן ענין, אין אַ געוויסן אַספּעקט אַפֿילו אַ גרעסערן: אַכילה בקדושה – די וויכטיקייט פֿון עסן אויף אַן איידעלן אופֿן. ער דערציילט זײַן מעשׂה אויף אַ זאַפֿטיקן חסידישן ייִדיש פֿול מיט אידיאָמאַטישן הומאָר; דאָס איז נישט צופֿעליק – הרבֿ מלאך איז אויך אַ באַקאַנטער בדחן.
דער ווידעאָ איז אַ גוטער בײַשפּיל פֿונעם חיזוק־זשאַנער – ענלעך צו קירובֿ־דרשות, אָבער אַנשטאָט סעקולערע לײַט ווענדט ער זיך צום פֿרומען עולם, כּדי צו פֿאַרשטאַרקן זייער אמונה, בטחון און קיום־המיצוות. אויב אַ קירובֿ־טוער שטרעבט צו מאַכן וועלטלעכע ייִדן פֿרום, שטרעבט אַ חיזוק־טוער צו מאַכן פֿרומע נאָך פֿרימער, מער באַגײַסטערט אין זייער עבֿודת־השם. אין פֿאַרגלײַך מיט ערנסטע למדנישע ישיבֿישע שיעורים, ווערן חיזוק־דרשות, געוויינטלעך, געזאָגט דווקא אויף אַ פּשוטן לשון, וואָס אַפֿילו אַ קינד קען פֿאַרשטיין.
הרבֿ אַבֿרהם־מרדכי מלאך איז אַ גערער חסיד, וואָס וווינט אין באָראָ־פּאַרק. כ׳האָב שוין לאַנג באַמערקט אַן אינטערעסאַנטן – און פֿאַרשטענדלעכן – פֿענאָמען. בײַ די ישׂראלדיקע גערער גייט ייִדיש, צום באַדויערן, אונטער. בײַ דער רעלאַטיוו קליינער צאָל אַמעריקאַנער גערער איז דער מצבֿ מערקווירדיק בעסער: אַפֿילו די, וואָס האָבן אין ארץ־ישׂראל קוים גערעדט אויף ייִדיש, ווערן אין אַמעריקע אַקטיווע רעדער. די סיבה איז גאַנץ פּשוט: זיי זענען פֿון אַלע זײַטן אַרומגערינגלט מיט אַנדערע ייִדיש־רעדנדיקע חסידים.
הרבֿ מלאכס הומאָר איז אַ וויכטיקער אַספּעקט פֿון זײַן דרשענען. ווען ער שילדערט צום בײַשפּיל, אַ ייִדישן יונגערמאַן, וואָס האָט אויסגעזען „כּולו פֿרײַ‟, אין גאַנצן נישט פֿרום, זאָגט ער, אַז יענעמס גאָר קליינע יאַרמלקע האָט מען קוים געקאָנט דערזען צווישן די האָר, „ווי אַן עפּעלע אינמיטן אַ גרויסן בוים‟. ווײַטער דערציילט הרבֿ מלאכי, ווי אַזוי און פֿאַרוואָס איז יענער ייִד שפּעטער געוואָרן אַ שטאַרק פֿרומער.
די מעשׂה האָט לכתּחילה דערציילט הרבֿ חיים זייד – אַ באַוווּסטער ספֿרדישער קירובֿניק. אַמאָל האָט ער געדרשנט צווישן אַ וועלטלעכן און האַלב־פֿרומען עולם, אַז אַ ייִד דאַרף עסן מיט דרך־ארץ, פּאַמעלעך, נישט „בײַסן־רײַסן‟, ווי הרבֿ מלאכי דריקט זיך אויס. יענער בעל־דרשן האָט באַטאָנט, אַז דאָס „עסן ווי אַ ייִד‟, מיט דרך־ארץ, מיט אַ מעסער און אַ גאָפּל, איז אַ סגולה פֿאַר פּרנסה.
יענער ייִד מיט אַ פּיצל־קליינער יאַרמלקע איז געווען אַן אָרעמער בעקער, וועלכער האָט, נעבעך, פֿאַרלוירן זײַן פּרנסה: די בעקערײַ, וווּ ער האָט אַמאָל געאַרבעט, האָט באַנקראָטירט. דעמאָלט האָט ער גענומען די ווערטער פֿון הרבֿ מלאכן שטאַרק צום האַרצן און מיט יאָרן שפּעטער האָט עס בײַ אים אינספּירירט אַן עכטן חשבון־הנפֿש.
דאָ מעג מען, אַגבֿ, צוגעבן אַז בײַ די מיזרחדיקע ייִדן איז אָנגענומען צו עסן אַ סך מאכלים דווקא מיט די הענט. בײַ זיי איז עס אַבסאָלוט דרך־ארצדיק. בײַ געוויסע אַשכּנזים איז אויך אַזוי: אַ סך אונגערישע חסידים עסן פֿיש מיט די הענט און גלייבן, אַז דאָס איז דווקא אַ הייליקער ייִדישער מינהג. דערפֿאַר, ווען מע קריטיקירט עמעצנס אויפֿפֿירונג בײַם עסן, דאַרף מען אין זינען האָבן די קולטורעלע חילוקים צווישן פֿאַרשיידענע ייִדישע עדות.
