Image by Arthur Szyk/Wikimedia Commons

דער מוזיקער פּסאָי קאָראָלענקאָ זינגט אַ נײַ ליד וועגן דער צווייטער וועלט־מלחמה, וווּ הילטער ווערט געשילדערט ווי דער „ברוינער המן‟. דאָס ליד, וואָס איז געשאַפֿן געוואָרן פֿון אַ פֿרוי מיטן נאָמען שיפֿרה פּערלינאַ, איז לעצטנס אַנטדעקט געוואָרן דורך דער באַקאַנטער ייִדיש־פֿאָרשערין ד״ר אַנאַ שטערנשיס. בעט סילווער האָט געשאַפֿן די מוזיקאַלישע אַראַנזשירונג פֿאַרן ליד.

די פֿאַרגאַנגענע וואָך האָט דער פֿאָרווערטס שוין דערציילט וועגן נאָך אַ ווידעאָ וועגן די חורבן־יאָרן, „דאָס וויגליד פֿון טראַנסניסטריע‟, געשאַפֿן דורכן זעלבן שעפֿערישן דועט, קאָראָלענקאָ און שטערנשיס. דאָס איצטיקע ליד האָט, אין אַ געוויסן זין, אַ היפּוכדיקן טעם, און ווערט באַגלייט מיט אינגאַנצן אַנדערע מוזיקער.

Yiddish Brief

A bissel of all things Yiddish: music, cooking, books and more.

Terms(Required)

I agree to the Forward's Terms of Service and Privacy Policy

Email(Required)

אין פֿאַרגלײַך מיט „דאָס וויגליד פֿון טראַנסניסטריע‟ וואָס האָט אַ טראַגישע, ביטערע שטימונג, איז „דער ברוינער המן‟ אַן אָפּטימיסטיש פּורים־ליד מיט פּשוטע פֿאָלקסטימלעכע ווערטער.

ווען נאַצי־דײַטשלאַנד האָט אַטאַקירט דעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד אין יוני 1941, איז פּערלינאַ אַנטלאָפֿן פֿון ליטע און זיך אויסבאַהאַלטן אין דער הויפּטשטאָט פֿונעם סאָוועטישן קאַזאַכסטאַן, אַלמאַ־אַטאַ. אַזוי הייסט די שטאָט אויף רוסיש; הײַנט רופֿט זי זיך אַ ביסל אַנדערש אויף קאַזאַכיש: אַלמאַטי.

אין 1943 האָט די מחברטע זיך געפּרוּווט פֿאָרשטעלן, ווי אַזוי מע וועט אויפֿהענגען הילטערן מיט זײַנע נעענטסטע שותּפֿים פּונקט אַזוי ווי מע האָט געטאָן מיט המן־הרשע און זײַנע צען זין. ווי ס׳איז באַקאַנט, שטייט אין דער מגילת־אסתּר געשריבן, אַז מע האָט זיי אויפֿגעהאַנגען אויף זייער אַ הויכער תּליה – 50 אַמות די הייך (אַרום 160 פֿוס). עס קאָן זײַן – דאַכט זיך מיר – אַז אין איר נצחון־חלום איז פּערלינאַ מרמז אויפֿן דאָזיקן אימאַזש, אָבער בײַ איר, פּונקט פֿאַרקערט, באַגראָבט מען היטלערן „אַזוי טיף אין דר׳ערד אַרײַן‟, אַז פֿון זײַן פּאַדלע (פּגר) זאָל „קיין שטינקעניש ניט זײַן‟.

אינעם ליד ווערן גאַנץ פּרטימדיק איבערגעציילט די פּאַרשוינען, וואָס זאָלן הענגען, צוזאַמען מיט הילטערן, אַרײַנגערעכנט הײַנריך הימלער און יאָאַכים ריבענטראָפּ. פֿיר פֿון די פֿאַרמישפּטע אין נירנבערג האָט פּערלינאַ ריכטיק פֿאָרויסגעזאָגט.

ווי דער שטייגער איז געווען אין יענער תּקופֿה, לויבט די מחברטע די סאָוועטישע מאַכט און זינגט: „צו דער קבֿורה וועט דיך ברענגען אונדזער סטאַלין, אונדזער גליק‟. ס׳איז שווער צו גלייבן, אַז זי האָט נישט געוווּסט וועגן סטאַלינס רעפּרעסיעס, אָבער אין פֿאַרגלײַך מיט די נאַציס האָט דער סאָוועטישער דיקטאַטאָר פֿאַר איר אויסגעזען, פֿאַרשטענדלעך, ווי אַ גליק.

דניאל ראָזענבערג, דער אויספֿיר־פּראָדוסער פֿונעם ווידעאָ, האָט איבערגעגעבן דעם פֿאָרווערטס, אַז די רעקאָרדירונג איז אַ טייל פֿון אַ נײַעם פּראָיעקט, געווידמעט די ייִדישע לידער וואָס זענען געשאַפֿן געוואָרן דורך די ייִדן, וואָס האָבן זיך געראַטעוועט פֿונעם חורבן אין דער סאָוועטישער צענטראַל־אַזיע, אַרײַנגערעכנט קאַזאַכסטאַן און אוזבעקיסטאַן.

A message from our Publisher & CEO Rachel Fishman Feddersen

I hope you appreciated this article. Before you go, I’d like to ask you to please support the Forward’s award-winning, nonprofit journalism during this critical time.

This year, we have stood together in strength and sorrow. Our Forward team has worked around the clock to help you find clarity amid the chaos.

At a time when other newsrooms are closing or cutting back, the Forward has removed its paywall and invested additional resources to report on the ground from Israel and around the U.S. on the impact of the war, rising antisemitism and polarized discourse.

Readers like you make it all possible. Support our work by becoming a Forward Member and connect with our journalism and your community.

—  Rachel Fishman Feddersen, Publisher and CEO

Join our mission to tell the Jewish story fully and fairly.

$36 $500

$120 $180 Other amount